En dan ineens ruik en proef ik niets meer. Hoe het zintuig reuk mij uit balans brengt.
(foto; Pixabay)
Volledig transcript:
'Evenwicht, je leven'-podcast. De podcast van Paula Hijne.
Het gaat over het zintuig 'evenwicht', deze podcast. En ook over het evenwicht in de breedste zin van het woord. Ik maak deze podcast eigenlijk naar aanleiding van het boek 'Evenwicht, in uitvoering', dat gaat over dat zintuig 'evenwicht'. En daar is nog zó veel meer over te vertellen, dat ik dat niet allemaal in een boek kan vatten en zodoende dacht: ik ga daar dus een podcast over maken. En ik heb al diverse afleveringen gemaakt, dit is seizoen 2, aflevering 9.
En ik heb al een paar maanden geen podcast gemaakt. De laatste podcast was in oktober 2021. Ging over hartzorg, over mijn hart. Uiteindelijk is er met mijn hart eigenlijk niets aan de hand. Dat heeft de cardioloog aangegeven, het werkt goed. Er is helemaal niets te zien op het hartfilmpje dat er iets gebeurd is in het verleden. Ik ben helemaal gezond! Wat het hart betreft. Nou dat is al hartstikke fijn. Haha!
En daarna wilde ik eigenlijk de volgende podcast gaan maken, alleen, ik deed het niet en toen was het herfstvakantie en toen kwam het er nog niet van en toen... in november 2021 kreeg ik corona. Ja! Corona dus. En ik was daar ...ehm... nou zo'n vier weken van uit de running, vier weken helemaal niet zo lekker. Ontzettend moe! En daarna kon ik weer een beetje opkrabbelen. Dat heeft eigenlijk ook de hele maand december geduurd en pas eind december, zo rond de kerstdagen, voelde ik me weer wat fitter en kon ik ook weer van alles gaan oppakken.
Dat hebben we ondertussen ook gedaan, want we hebben onze oudste zoon verhuisd. En de kamer waar hij altijd sliep hebben we helemaal leeggeruimd, de hele zolder opgeruimd en zijn kamer hebben we helemaal verbouwd en dat wordt nu mijn hobbykamer. Dus we zijn eigenlijk wel heel hard bezig geweest aan het begin van dit nieuwe jaar 2022. En ook toen heb ik nog geen podcast gemaakt. Dus pas nu, halverwege januari, aflevering 9 en we gaan het hebben over het oerzintuig: reuk!
Hoe kom ik daar nou bij om het daar over te hebben? Wat heeft reuk met evenwicht te maken? Nou, dat ga ik je dus even vertellen. Het heeft ook alles te maken met het feit dat ik dus corona kreeg. Want, ik was dus ontzettend moe bij corona en ...ehm... een andere klacht was dat mijn hoofd heel erg verstopt zat, tenminste mijn oren zaten heel erg verstopt. Niet mijn neus, mijn neus is altijd leeg gebleven. Niet snotterig geweest, niet verkouden, helemaal niets, maar mijn oren wel. En ik kon daardoor het geluid minder goed horen. Het oorsuizen was ontzettend hard!
En het rare was: ik had dus geen volle neus en ik raakte dus wel mijn reuk kwijt en ...ehm... en de smaak. Reuk en smaak allebei verdwenen. Dat is best lastig. Helemaal als je verkouden bent, vind je het heel logisch dat je niet kan ruiken en proeven. Maar als je neus gewoon helemaal leeg is en je kunt gewoon ademen, dan is het heel raar dat dat weg is. En met dat je al niet zo lekker bent, krijg je, omdat je dus geen reuk en smaak hebt, ook nog eens een keer nergens trek in. En ja, normaal als ik ziek ben, dan heb ik nog wel eens zin in andere dingetjes. Bijzondere dingetjes en zo, maar ja, omdat helemaal me niks smaakte, hoefde ik eigenlijk ook helemaal niet zo veel. Lastig!
En op het moment dat zoiets je overkomt, dan raak je een beetje psychisch uit evenwicht. Ik heb geen last gehad van de Ménière, geen last van evenwichtsverlies in het feit dat, als ik loop en zo, dat ik daar dan last krijg. Geen wiebeldagen gehad. Ik voelde me wel dus ja, gewoon niet helemaal senang, niet helemaal lekker. Nou ja, wat ik zei: heel erg moe.
En dat brengt je toch wel psychisch dus uit evenwicht. Dat je niet zo goed kan concentreren, geen zin hebt om iets op te pakken, geen zin hebt om het huishouden te doen, wat wel nodig is. Nou ja, dat dus, en al helemaal niet willen koken en zo! Ja dat deed ik, omdat de anderen hier in huis moesten eten, maar zelf had ik helemaal nergens trek in. Zelfs met de uien, dan kreeg ik wel, dat ik dus aan het uien snijden was en dan gingen mijn ogen helemaal tranen, en dat was heel gek want ik rook het helemaal niet! Reuk dus.
Het oerzintuig reuk! Waarom is dat dan een oerzintuig? Ik heb altijd gezegd dat het allereerste zintuig wat de eerste levensvormen hadden, was het evenwicht. En dan klopt dat niet helemaal. En dat heeft mijn zoon, mijn andere zoon, mijn jongste zoon al gezegd, hij heeft ook biologie gestudeerd. Ze hebben allebei biologie gestudeerd, maar de jongste zei al: nee mam, het klopt niet dat dat het alleroudste zintuig is. Wel dus als het gaat om beweging, dan klopt het wel, dat het evenwicht zo is. Maar reuk is het allereerste zintuig, want dat hadden de levensvormen ook al in het water. In het water waren de eerste levensvormen al in staat om iets dus te kunnen ruiken. En zodoende kunnen we dat eigenlijk als het eerste, allereerste oerzintuig benoemen.
Heb ik het boekje er even bij gepakt en dat pak ik er nu ook even bij, om het even precies uit te zoeken. De 7 zintuigen van Iris Sommer. Daar begint zij ook het boekje mee als je het hebt over 7 zintuigen met dus reuk als eerste. Het is ook het eenvoudigste zintuig wat we hebben. Het eerste dierlijke wezen dat in de oceaan ontstond, was in zekere zin al tot ruiken in staat. En reuk is ook het meest ja, mysterieuze zintuig, omdat we geuren grotendeels onbewust waarnemen. We reageren erop zonder dat we dat weten. En geuren zijn ook sterk gekoppeld aan emoties en aan je geheugen. Misschien wel andersom, eerst aan het geheugen en dat daardoor emoties ontstaan. Je komt namelijk ergens binnen, je ruikt die geur en dan denk je aan vroeger, dan komt dat vanzelf zo naar boven. En daar zit dan weer een herinnering aan vast dat dat heel fijn was of juist niet heel fijn. En het is geen toeval dat juist geur zo makkelijk emoties en herinneringen uitlokt. En dat komt namelijk: de route van het geur-circuit in de hersenen. Als je het hebt over alle andere zintuigen, die als die binnenkomen, dan worden die gefilterd in de thalamus. De thalamus, dat is eigenlijk het schakelcentrum. Het schakelcentrum dat signalen uit het lichaam doorstuurt naar de juiste hersengebieden.
En dat gebeurt nou bij geur niet zo! Geur komt binnen, en gaat dus níet naar die thalamus, gaat niet dat schakelcentrum, maar gaat direct naar de amandelkern. Zit wel in hetzelfde systeem, het is het limbische systeem in de hersenen, en die gaat dus naar de amandelkern, de amygdala. De amygdala dat is onze, ja eigenlijk een beetje de... onze angstplek. Het alarmsysteem van het lichaam. Waardoor we gaan vechten of wanneer we... waardoor we gaan vluchten of bevriezen. En dus die geur die gaat als eerste dus naar die amygdala, daar komt het aan. En geur gaat ook direct, het heeft dus verschillende routes, naar de amygdala en ook naar de hypothalamus. En die stuurt eigenlijk het onbewuste gedrag aan.
Het is eigenlijk het regelcentrum in de hersenen, dat zorgt voor de energiehuishouding. Dat is ook als je dan iets ruikt wat, wat je verbindt aan iets wat je heel erg lekker vindt om te eten, dan ruik je dat en dan ga je daar meteen op reageren.
Je speeksel wordt aangemaakt of nou, ja dan heb je gewoon heel erg zin om dat dan te gaan eten om dat ...ehm... ja, te gaan kopen om te gaan eten, omdat je dus die geur ruikt. Kan ook zijn dat je een luchtje ruikt van iemand die je heel erg lief vindt en die je dan ruikt en dat je dan ineens denkt: wow, dat komt vanzelf binnen, je kunt die reactie ook niet eens uitschakelen, het gebeurt vanzelf op het moment dat je die geur dus binnenkrijgt.
En het is nog iets... bijzonders eigenlijk. Oh ja, ook nog, die geur hè, die gaat ook nog eens een keer ongefilterd niet via de thalamus, maar gewoon ongefilterd vanuit je neus wat binnenkomt, gaat het direct ook naar de hypothalamus. En de hypothalamus is het gebied van de herinneringen, dat gebied waar we al onze herinneringen opslaan. En op het moment dat je dan een geur verbindt aan een herinnering, kan het zijn dat het dus, dan naar de grote hersenschors gaat en dat je dan ineens bewust wordt wat je nou geroken hebt, in combinatie met die herinnering. Het wordt eigenlijk direct gemaakt. Soms komt die herinnering naar boven zonder dat je weet dat het door de geur komt die je hebt opgenomen.
En wat er dan nog meer bijzonder aan is. Dus reuk, eigenlijk de geuren, hebben een rechtstreekse verbinding met de amygdala, met dus de hypothalamus en met de hippocampus, worden dus niet gefilterd. Komen rechtstreeks binnen. En wat er dan nog meer is, is dat... het is op een andere manier ook nog uniek die... dat circuit dat hersencircuit van die geur: de geur van het linkerneusgat gaat naar de linkerhersenhelft en de geur die via het rechterneusgat komt gaat naar de rechterhersenhelft en het lijkt heel erg logisch, maar bij alle andere zintuigen gaat het juist... wordt het gekruist in de hersenen. Dat is wel ook zo bij de evenwichtsorganen, alles van de rechterkant wordt gekruist in de hersenen naar de linkerkant en ook andersom van rechts gaat het naar links. Zo worden ook de ogen aangestuurd, van links naar rechts. Dus eigenlijk zit er altijd een kruising, behalve dus dan bij de geur. Het gaat gewoon, het komt binnen en het gaat rechtstreeks uiteindelijk via die amygdala gaat het dus toch nog via een paar stapjes, via de amygdala, hippocampus en de hypothalamus, gaat het dan rechtstreeks dus naar je hersenschors waar je dan ineens bewust wordt. Maar heel veel dingen die gebeuren rondom geuren zijn we niet bewust dat het door de geur komt. Dat maakt het eigenlijk zo bijzonder.
En waarom wil ik dit nu noemen, over die reuk, over het zintuig reuk? Is dat, als je dat dus niet meer hebt, als het niet, als je niet meer goed kan ruiken, wat dan het probleem is. En wat mij opgevallen is dat, nou ja wat ik al eerder noemde, ik vind het niet eens meer leuk om te koken, want ik ruik het toch niet. Ik kan het ook niet proeven, dus wat heb ik eraan dat ik dan iets lekkers ga koken, want lekker is het dan op dat moment niet. Wat er ook vervelend aan is, dat je niet kan ruiken als het eten niet meer goed is. Ik had dat pasgeleden met een stukje zalm wat ik ging eten, wat ik eerst mijn zoon maar even heb laten proeven, omdat ik niet zeker wist of het nog goed was. Van: wil jij even proeven, wil jij even kijken of het nog wel, nou ja, eetbaar is (ha)! Gelukkig was dat ook wel zo en kon ik het gewoon veilig opeten, maar je kunt het dus niet zelf proeven. Dus dat maakt dat je bedorven eten dus niet ruikt en niet proeft. En wat ik ook lastig vind is, dat mijn kleding: van ruikt het nou naar transpiratie of niet? Dus dan ga je maar weer schone kleding aantrekken, terwijl het misschien helemaal niet nodig is, omdat er helemaal niets geen transpiratielucht inzit! En dan kan je het best nog een keer een dagje langer dragen. En dat weet je dus niet. En ik denk ook dat ergens dus onbewust wat gebeurt dat ik mijn man ruik, zijn lichaamsgeur, als je dat dus niet kunt opvangen dat dan de relatie die je dan hebt, dat krijg je dat niet zo binnen, zoals je dat daarvoor binnen kreeg en ik weet niet hoe dat zit als je dat op lange termijn niet meer kan doen, hoe dat dan zit, want het blijkt dat juist de geur van degene waarmee je sterk verbonden voelt, dat dat altijd een hele prettige geur is. En die geur wil je juist opvangen.
En die geur maakt dat je daar blij van wordt. En dat je daar tot aangetrokken voelt tot die persoon. Maar als die geur dus wegvalt, dan is dat stukje informatie, dat is er dus niet meer. En dan blijkt dat dat wel een hele belangrijke input is voor de relatie die je hebt met de ander. Alleen, ja dat kan ik dus niet staven hè. Ik kan dat niet helemaal, dat is... dat moet je misschien veel langer nog ...ehm... voor de geur niet meer kunnen oppakken. Geen idee of dat dan ook anders gaat worden?!
Het betekent ook dat je niet zomaar weer iemand anders zou kunnen ontmoeten, waarbij de geur ook heel aantrekkelijk is, want ook dat ruik je dus helemaal niet. Een voordeel is wel dat je bijvoorbeeld sigarettenrook niet ruikt. Dat vind ik helemaal niet erg! Aan de andere kant, is dan alle andere alarmgeuren; rook, ...ehm... poep aan de schoen, dat ruik je dan ook niet! En dat is best wel lastig ook. Dan, je mist dat stukje zintuig wat je nodig hebt om de wereld om je heen te begrijpen! Dus je hebt het wel nodig. En ik heb het nu voornamelijk over de reuk, over het zintuig reuk en geuren is dus dan de... dat is ervoor nodig, om de reuk te gebruiken heb je geuren nodig. Er zijn allerlei verschillende soorten geuren die we kunnen ruiken. Je hebt ook mensen die heel goed kunnen ruiken en mens die niet zo goed kunnen ruiken.
Ik denk dat ik altijd best een goede ruiker was, alleen ja op dit moment helemaal niet. En wat er wel gebeurt, is dat er af en toe een vleugje binnenkomt, dan ruik ik heel even iets en dat is dan daarna ook weer weg. En met proeven ook, ik proef iets, eerste hapje: hmmmm lekker... weg! Het zijn écht vleugjes, dus ik heb de hoop dat het wel weer heel langzaamaan terug gaat komen. Want dat maakt het leven toch wel wat completer, fijner.
En ik weet dat er mensen zijn die al heel lang niet meer ruiken en proeven. En daarvan weet ik ook, dat die dus uiteten gaan voor zichzelf helemaal niet zo leuk meer vinden. Ze beleven daar, nou niet zo veel lol meer aan. Behalve dan dat je dan met een gezelschap bent en gezellig dus met andere mensen kunt communiceren en zo. Maar ja, dat kun je ook gewoon in huis doen, zonder dat je gaat eten. Je hoeft dan niet perse dan het eten erbij te hebben.
Ik denk ook, dat als je niet zo goed meer ruikt en proeft, of helemaal niets meer ruikt en proeft dat ook het snacken tussendoor, dat je daar ook minder behoefte aan hebt. Je hebt natuurlijk wel trek, alleen ja, hoe de trek dan precies zit, dat weet ik niet. Dat zou ik eens moeten vragen hoe iemand dat, hoe zij dat hongergevoel beleven en wat ze daar dan mee doen op het moment dat ze het hebben.
Voor mezelf is het dus zo dat, ik blijf nu gewoon nog eten, omdat ik wel herinneringen nog heb aan het eten, dat wat ik eet, ik proef het op dat moment niet, maar ik weet ergens nog wel hoe het hóórt te smaken en wat voor geur eraan vastzit. En zolang ik dat geheugen nog heb, nou, kan ik nog een beetje nu genieten van het eten. Maar mensen die al járenlang geen reuk en geen smaak meer hebben, daarvoor wordt het toch wel een stuk moeilijker. Ik ga het niet helemaal hebben over de smaak, dat is ook het zintuig waar een heleboel uitleg over te maken valt, te vertellen valt. Ga ik niet doen. Ik wilde juist reuk wel even noemen, juist omdat het alleroudste zintuig is. En ja, geuren doen heel wat met je. Met herinneringen en als je het hebt over hoe je omgaat met herinneringen die emoties ook weer oproepen. Emoties hebben ook weer alles met het evenwicht te maken, want dat kan je je aardig uit evenwicht brengen op het moment dat jij een negatieve emotie hebt die je helemaal niet wil hebben. Nou, dat is weer een heel ander verhaal, als we het over emoties hebben, maar emoties zijn wel gekoppeld aan reuk, én geuren, aan bepaalde geuren en emoties zijn dus, daardoor ook wel weer helemaal... Horen ook bij psychisch evenwicht hoe je daar dan mee omgaat. Dus vandaar past het helemaal keurig in deze podcast: 'Evenwicht, je leven'.
Dat was aflevering 9, 'Evenwicht, je leven' de podcast van Paula Hijne. Dank voor het luisteren.