Wat is nu precies het evenwicht?
Er zijn verschillende definities over te vinden, maar nergens wordt evenwicht als zintuig benoemd. We hebben evenwichtsorganen en een compleet evenwichtssysteem. Ik leg uit waarom ik het belangrijk vind om de kennis over het evenwicht te delen met jou en de wereld.
(Foto: collage zelf gemaakt)
Volledig transcript:
Het begrip 'evenwicht'.
Beste eekhoorn, als je het goed vindt, wil ik op je verjaardag een klein toespraakje houden. Ik heb namelijk iets uitgevonden dat evenwicht heet. Heb je daar weleens van gehoord? Het evenwicht, zo heet dat. Ik denk dat iedereen het heel interessant zal vinden. Ik stel me voor dat ik die toespraak houd vanuit het topje van de beuk met iedereen onder mij op de begane grond en ik zal het niet lang maken. De olifant.
Beste olifant, dat is goed maar ik wil liever dat je die toespraak houdt in de speciale stoel ik voor je hebt gemaakt en aan het hoofdeinde van de tafel zal staan. Anders kunnen sommige dieren je niet verstaan en dat is zou zonde zijn. De eekhoorn.
Beste eekhoorn, nee nee, het moet uit het topje van de beuk, want ik wil mijn woorden illustreren, zo heet dat. In een stoel illustreren, dat gaat niet. Ik zal wel hard schreeuwen en me zo ver mogelijk vooroverbuigen, als jij dan zorgt dat iedereen recht onder mij staat, dan kan iedereen mij verstaan. Oh, eekhoorn, dat evenwicht, dat is toch zoiets interessants. De olifant.
Dit verhaal komt uit 'Misschien wisten zij alles' van Toon Tellegen. En ik kreeg dat pasgeleden via een brief, een brief van mijn vriendin, mijn vriendin Marike, nog van de lagere school ken ik haar. We hebben altijd contact met elkaar gehouden en zij leeft eigenlijk wel met me mee. Ze weet de boeken die ik geschreven heb en onder andere dus dat boek 'Evenwicht, in uitvoering' en af en toe krijg ik dus een brief van haar en dit zat er de laatste keer bij. Een verhaal over het evenwicht dus van Toon Tellegen, ooit geschreven al lang geleden door hem.
Evenwicht, alleen… het gaat niet verder. Dat is jammer. Hier stopt het. Ik wil hier nu wél verder over gaan, over dat evenwicht, want ja, ik blijf het ook heel bijzonder vinden, net als wat die olifant aangeeft. En het liefst wil ik het illustreren en dat gaat auditief niet, dat gaat niet via de podcast. Dat kan ik wel als ik mensen fysiek weer ga ontmoeten. Dan wil ik dat, ja, écht laten zien en laten ervaren. Nu gaat het alleen even op de auditieve manier, dat ik er wel even over kan vertellen. En dat vertellen dat doe ik dan ook graag, want ik deel graag over dat evenwicht.
Dat bijzondere zintuig 'evenwicht'. Wat ik zelf, voordat ik in 2006 die aanvallen van draaiduizeligheid, van Ménière kreeg, had ik zelf ook ja, ik wist wel dat we een evenwicht hadden, maar waar het zat? En hoe het eruit zag? En... geen idee! En ik heb het ooit geleerd natuurlijk op de havo, in de biologieboeken. Ik denk ergens in het derde of vierde jaar van de havo dat we dat kregen. Ik heb alleen geen idee wat ik toen geleerd heb, het is dus niet blijven hangen. Het is ook maar heel summier geweest en ik heb in mijn leven, behalve dan dat ik het heb ervaren, ben ik er nooit mee bezig geweest dat het een zintuig is en waar het zit en dat het ook kapot kan gaan, geen idee. Dat heb ik pas veel later ontdekt. En pas toen dat dus misging, wilde ik begrijpen wat er nou precies misgaat en wat het nou is. Wat is nou evenwicht? Waar zit dat dan? En tijdens het hele schrijven van dat boek, 'Evenwicht, in uitvoering', kwam ik erachter, dat als je kijkt in de woordenboeken, de definitie voor 'evenwicht' dat... er zijn verschillende definities voor. Ik wil er even een paar laten horen.
Definitie voor 'evenwicht' dus: Toestand waarbij het gewicht zo is verdeeld dat iets of iemand niet valt, voorbeeld: je evenwicht houden. Nou ja, dat is op zich natuurlijk een heel mooi voorbeeld en het klopt ook wel, alleen dan 'de toestand waarbij het gewicht zo is verdeeld dat iets of iemand niet valt' vind ik best wel lastig, want stel dat je op één been gaat staan, ja, dan ga je natuurlijk je evenwicht houden. Alleen, dat gewicht blijft aan weerskanten precies hetzelfde. Je bent alleen iets aan het verplaatsen in je lichaam, als je dus één been optilt, ik doe het nu (ha) ik doe het nu zelf hier, je kan het niet zien, maar ik doe het zelf even, ik til mijn been op, dan moet ik iets compenseren om dus niet om te vallen. Ja, dat gewicht zélf blijft hetzelfde. Ik verdeel... alleen het gewicht zélf wordt verdeeld, of tenminste ja, ik weet niet, dekt nog niet helemaal de lading voor me.
Een andere definitie voor 'evenwicht' is: Toestand van rust en harmonie. En dan zijn er een paar voorbeelden: het evenwicht bewaren tussen groei en duurzaamheid of een andere, een ander voorbeeld: iemand uit zijn evenwicht brengen. Ja, dat is dan psychisch hè? Toestand van rust en harmonie is dat het allemaal heel gelijkmatig en wat stil is zelfs. Rust en harmonie. En dan iemand uit zijn evenwicht brengen, dan zullen ze dan toch het psychische aspect van bedoelen. Dat er dan geen rust is en geen harmonie. En er staat niet bij hoe je dat dan doet of wat er dan gebeurt.
Een andere definitie voor het 'evenwicht' is: Situatie waarin zonder verstoring geen verandering zal plaatsvinden. Dat kan zowel een maatschappelijke-, psychologische-, economische- als ook een natuur- of scheikundige betekenis hebben. Situatie waarin zonder verstoring geen verandering zal plaatsvinden. Ja... Dus dat evenwicht is iets, dat als het niet verstoord wordt, er geen verandering plaatsvindt. Nou daar kom ik dan straks nog even op terug, want of dat dus bij het fysieke evenwicht zo is, daar ga ik het straks over hebben.
Een andere definitie is: Toestand waarin tegengestelde krachten elkaar opheffen. En dan wordt er een voorbeeld gegeven: het aantal hoog- en laagopgeleide mensen in deze wijk is in evenwicht. Ja, tegengestelde krachten elkaar opheffen... het heeft wel te maken, het evenwicht met tegengestelde krachten, alleen niet direct het opheffen, dus ook dat past niet helemaal bij dat fysieke evenwicht.
En dan hebben ze het ook nog over verschillende evenwichtstoestanden. Je hebt een stabiel evenwicht, dat niet gauw verstoord wordt, tussen haakjes. Of een labiel evenwicht, tussen haakjes: dat wel gemakkelijk verstoord wordt. Of uit je evenwicht zijn, tussen haakjes: overspannen of depressief zijn. En daar heb je hem weer hè! Als je het dan over evenwicht hebt en over stabiel evenwicht en labiel evenwicht, dan gaat het dus over het psychische aspect, overspannen of depressief zijn is dus dat je dan psychisch niet lekker in je vel zit. Dus dat bedoelen ze dan met dat evenwicht. Dan is die hele term evenwichtsorganen, ik vraag mezelf af waar het dan precies vandaan komt. Sowieso het woord evenwicht, als dit die definitie is hoe zit het dan met het fysieke evenwicht?
Want nog een definitie voor het evenwicht is die stabiele toestand, dus stabiele toestand zonder verdere uitleg erbij. Evenwicht is een stabiele toestand, maar als je het over het lichamelijke evenwicht hebt, dan klopt dat helemaal niet. Want als er iets níet stabiel is dan is dat ons evenwicht! Ons evenwichtssysteem, niet alleen de evenwichtsorganen die we hebben, maar ook het hele evenwichtssysteem, is namelijk voortdurend in actie. Zelfs als wij in rust zijn. En dat kan supersnel reageren en zelfs als we slapen en helemaal stilliggen dan is er altijd een beweging van ons lichaam. Want we zijn aan het ademen. En die ademhaling zorgt ervoor dat er dus een minieme, écht minieme beweging is in ons lichaam en die evenwichtsorganen die we hebben, die registreren dat zelfs al. Dus de functie van die evenwichtsorganen, die een onderdeel zijn van dat complete evenwichtssysteem in ons hele lichaam, de functie van die evenwichtsorganen is het hele lichaam op allerlei manieren wel in evenwicht houden, brengen en houden, alleen het is dus nooit een stabiele toestand. Juist omdat het altijd aan het werk is! Het is altijd bezig!
Het is altijd links, rechts, voor, achter, boven, onder, voelen van de aarde, functie één, de perceptie, daar heb ik het al in een andere aflevering over gehad. Het voelen waar die aarde is, die evenwichtsorganen zijn altijd bezig! En dit weten dus heel veel mensen niet. Veel mensen weten dus niet eens dat we een zintuig 'evenwicht' hebben en die weten dan ook niet eens dat we twee evenwichtsorganen hebben. En ook dat klopt nog niet helemaal, want we hebben geen twee evenwichtsorganen, we hebben veel meer evenwichtsorganen. Of, die evenwichtsorganen die bestaan sowieso uit veel meer onderdelen. En daar ga ik het natuurlijk veel verder met je over hebben in andere podcasts, want dat verhaal wil ik juist delen. Ik wil veel meer dat iedereen snapt dat we een evenwichtssysteem hebben en dat één van die onderdelen van het evenwichtssysteem die evenwichtsorganen zijn. En als die niet werken, die evenwichtsorganen, dan heb je écht een probleem. Dat heb ik aan den lijve ondervonden op het moment dat ik dus zo'n aanval van draaiduizeligheid heb. Dan weet ik niet meer wat boven of onder is! Dan kan ik niet voelen waar die aarde is! Dan kan ik zelf nauwelijks bewegen!
En dat maakt dat, dat ja, ...ehm... dan ben ik écht letterlijk uit evenwicht en ik krijg mezelf ook niet in een goed evenwichts... ...ehm... in een goed houdingsevenwicht, om weer rechtop te komen en rechtop te lopen en te bewegen. Want ik val dan gewoon om!
En dat is in het geval tijdens zo'n aanval van draaiduizeligheid. Verder heb ik dan van die wiebeldagen en dat zijn van die dagen dat ja, dan zijn het geen aanvallen, maar wel dus dat ik niet stabiel loop. Ik loop wankelig. En vooral als ik dus zelf ja, dan heb je het toch weer over dat psychische aspect, wanneer iets mij dwars zit of wanneer ik ...ehm... dat er onrust in mijn lichaam is of dat ik boos ben of juist heel erg verdrietig of soms kan ik het helemaal niet duiden en dan merk ik aan mijn lopen, van 'er is iets, er is iets wat me dwars zit' en ja, dan weet ik soms ook helemaal niet wat! Ik ervaar het alleen omdat ik dan niet goed, makkelijk loop. Ik ben dan echt met aandacht aan het lopen, om dus me recht te houden, om rechtdoor te lopen, om goed op te letten waar ik loop, als ik de stoep afga, dat ik ook bewust die stap naar beneden zet, want anders kan ik zomaar vallen!
Dus ik weet hoe het is als het niet goed werkt. Dus het is belangrijk om te snappen hoe dat is en ook als ik het dan begrijp, dan heb ik er ook op een goeie manier juist aandacht voor om het wel... om goed te kunnen blijven lopen. Want ik weet hoe belangrijk het is dat ik die aandacht daarvoor heb. En het kan alleen wanneer ik het begrijp. Dat is bij mij sowieso iets, ik wil het snappen! En daarom ook dat ik dit wil delen met jou, want ik wil ook dat jij het snapt! En dat eigenlijk iedereen gaat snappen hoe belangrijk ons evenwicht is. En hoe belangrijk het is dat je weet waar het zit, hoe het werkt. Dan hoef je niet de finesses te weten, maar wel dat je dus de werking begrijpt, zodat je dus ook op het moment dat het mis gaat, dat je weet wat er aan de hand is.
Want dat is wat mij elke keer weer opvalt, als ik dan lees over, onder andere op Facebook-groepen, daar heb je dus van die groepen ook Ménière en Evenwichtsstoornis en dan lees je wel eens berichten en dan heb ik echt van: hè! Nee, die snapt het echt nog niet! Dus juist ook bij die mensen met falend evenwicht, die begrijpen zelf nog niet hoe het precies werkt. Die denken dat het zo werkt of dan heeft de arts het op die manier uitgelegd wat zij waarschijnlijk dan wel weer anders vertalen of zo, en dan klopt dat niet wat ze zeggen! En ik vind het juíst zo belangrijk dat je niet pas weet dat het fout gaat.. ...ehm... dat je weet hoe het werkt als het fout gaat, maar dat je daarvóór al veel beter weet dat je een evenwichtssysteem hebt en dat je evenwichtsorganen hebt in je binnenoor. Dat vind ik veel belangrijker dat je dat al weet, dus laten we er dan ook voor zorgen dat die kinderen op de basisschool, dat die al leren over dat we een evenwicht hebben. En het liefst ook dat dan op die middelbare school, dat daar in de biologie aandacht is voor juist dat evenwicht! Het wordt nu altijd als combinatie met het binnenoor genoemd en er wordt heel veel uitgelegd over het gehoor, dat zit ook in het binnenoor en dan wordt er even zijdelings genoemd over die evenwichtsorganen. Ik zou willen dat dat dus uitgebreider wordt. Juist omdat we die evenwichtsorganen de hele dag nodig hebben.
We zijn de hele dag met elke actie die we doen, dat is evenwicht! Bedenk maar eens een actie die niets met evenwicht te maken heeft. Die bestaat gewoon niet! Alles wat je doet met je lichaam heeft met je evenwicht te maken. Want dat heb je erbij nodig. Dus zo belangrijk vind ik het. En dan ga ik even door op die ...ehm... over de functies van het evenwicht. Het grappige is dat dokter, professor dokter Herman Kingma en dokter Raymond van de Berg in Maastricht die hebben vier functies benoemd voor het evenwicht.
Dat is dan:
Perceptie en ruimtelijke oriëntatie, dat benoemen ze als één functie;
en de 2e: posturale controle;
de 3e: autonome beïnvloeding;
en de 4e: beeldstabilisatie.
En ik heb al -tijdens dus het verhaal over perceptie- uitgelegd dat ik die functies uit elkaar heb gehaald. Eén functie is perceptie en de volgende is ruimtelijke oriëntatie, omdat het toch, vind ik, twee hele verschillende functies zijn voor het evenwicht. Dus die behandel ik ook helemaal apart.
En over perceptie heb ik het al gehad en dat is het voelen van de zwaartekracht en daar zit nog een andere component bij, want het is niet alleen maar het voelen van de zwaartekracht en daar ga ik ook nog een keer op in want die perceptie, juíst omdat ik dat dus zo'n belangrijke functie vind, laat ik dat nog een keer terugkomen. Dat ja, die herhaling vind ik voor mezelf al heel belangrijk om dat uit te leggen en de juiste woorden voor te vinden en ook hoe het voor mij voelt; wat voel ik precies om nog veel meer mijn eigen verhaal erin te stoppen, waarom ik dat dan belangrijk vind dus. En al die andere functies, ruimtelijke oriëntatie, posturale controle, autonome beïnvloeding en beeldstabilisatie, ook die wil ik allemaal aan bod laten komen. Om ook die functies van het evenwicht duidelijk en helder te krijgen.
Dat je weet dat er meer aan de hand is, dan alleen maar twee evenwichtsorganen die aan het werk zijn, want dat heeft echt met ons hele lichaam te maken. Onze voetzolen zijn belangrijk, die voetzolen, helemaal die voeten die helemaal onderaan ons lichaam zitten, waarmee we op de aarde lopen. Twee hele kleine oppervlakten eigenlijk -in verhouding tot ons hele lichaam- en alleen met die twee voetzolen hebben we dus contact met die aarde. En dan is het best heel knap van ons dat we daarmee kunnen lopen en dat we daarmee alles kunnen voelen. En ik realiseer me ook dat er een heleboel dieren zijn, waarbij de voetzolen in verhouding tot het hele lichaam best klein zijn. En ja, dat is natuurlijk ook om minder weerstand te hebben, zodat je dus ook sneller kunt bewegen en zo. Maar tegelijkertijd moet je dan daardoor dus heel goed steeds dat hele evenwicht in je lichaam, goed houden om dus niet steeds om te vallen. En dat doe je dan alleen maar, wij mensen, op die twee voetzolen. Ik vind dat iets heel fascinerends hoe we dat voor elkaar krijgen.
En ja, als jij gewoon loopt, je weet niet beter, daar denk je nooit over na, en ik denk daar dus wel over na, want ik vind dat dus bijzonder! Ja, dat dat.... ...ehm... ja, hoe kan ik dat verder uitleggen? Dat ...ehm... nou ja, (ha) heel grappig, ik kijk nou even net hier in mijn kamertje naar een hele mooie ansichtkaart die ik hier heb staan, een uitspraak van Martin Luther King, een hele oude uitspraak dus: 'Als je vertrouwen hebt, hoef je niet de gehele trap te zien om de eerste stap te zetten.' Nou, hoe mooi is dat! Als je vertrouwen hebt, hoef je niet de gehele trap te zien om de eerste stap te zetten. Dat is voor mij dan nu dat, als ik het heb over het evenwicht, het boek is er, ik heb er vertrouwen in dat dat als een soort olievlek heel Nederland strakjes door gaat, wat het begrip 'evenwicht' nou precies en waar het zit en hoe het werkt. Ik heb die eerste stappen al gezet, ik ben al op weg. En ik weet niet of ik omhoog of naar beneden loop hè, dat maakt eigenlijk niet uit op die trap, ik ben op weg!
En ik hoef niet eens het eind van de trap te zien. Ik hoef niet helemaal bovenin of helemaal naar beneden te kijken, ik heb er vertrouwen in dat ik al die acties en alle ja, alle activiteiten die ik doe rondom dus het evenwicht -zoals nu ook dit delen via de podcast- dat dat me steeds dichterbij brengt bij datgene wat mijn missie is om dat evenwicht écht op de kaart te gaan zetten. Ik wil dat iedereen in Nederland gaat beseffen dat we dat hebben en dat ze een beetje weten hoe het werkt, zodat al die mensen -en dat zijn er héél veel!- al die mensen die dus iets met hun evenwicht krijgen -ik pak er even een blaadje bij- die iets met die evenwichtsorganen krijgen, dat die eerder gezien worden en gehoord worden door de arts, als je daar komt. Dat ze dan snappen wat er aan de hand is.
Want dat zegt dus Raymond van de Berg, de dokter uit Maastricht uit het MUMC, 'uit recent onderzoek in München blijkt dat wereldwijd naar schatting 53 tot 95 miljoen mensen uitval of verminderde werking hebben van één of beide evenwichtsorganen'. De exacte cijfers zijn moeilijk te geven. Nou, dat zijn best al heel veel mensen! 53 tot 95 miljoen mensen waarvan ze dat wéten. Er zijn natuurlijk ook heel veel mensen waarbij ze het niet weten en hier gaat het dus over dat één of beide evenwichtsorganen zijn uitgevallen. In dat evenwichtssysteem zijn er ook nog andere plekken waardoor ook het evenwicht verstoord kan raken. En die zijn hier nog niet eens in genoemd. Dus er is een veel grotere groep mensen die last krijgen van hun evenwicht. En waar dat dan precies zit, dat zit dus op verschillende plekken in je lichaam. Of het kan op verschillende plekken in je lichaam zitten.
Dus dat is wat ik wil gaan delen, omdat het zo belangrijk is dat we willen blijven bewegen, we willen kunnen blijven lopen. We willen de dingen kunnen blijven doen, die we doen en dat als je evenwicht verstoord is, verstoord raakt, dan kun je een heleboel dingen ineens niet meer doen. En dat wil je zo graag. Je wilt toch heel veel dingen blijven doen. En als je dus niet weet hoe het werkt, dan wordt dat écht een probleem. Dan zijn er ineens dingen die niet meer kunnen en dan heb je ook geen ruimte meer om uit te zoeken hoe je het dan anders kan doen. Of hoe je het kan vervangen of hoe je andere keuzes kunt maken. Dat... een verstoord evenwicht zorgt ook voor een psychisch verstoord evenwicht, dus dan is het ook de hele psychologische kant die mee gaat spelen. En daarom vind ik het zo belangrijk dus dat iedereen dat begrip 'evenwicht', dat daar heel wat meer voeten in de aarde mee komen, dat het heel wat handreikingen krijgt, ...ehm... nou, noem maar op, dat het voor iedereen duidelijk gaat worden.
We hebben een zintuig 'evenwicht'. En daar mogen we zuinig op zijn. We mogen begrijpen hoe het werkt, zodat we er goed mee om kunnen gaan. En dat is mijn missie. Het 'evenwicht' op de kaart zetten in Nederland. En als jij nu helemaal tot nu al geluisterd hebt, hoop ik dat jij mij mee wilt helpen om die missie nog duidelijker op de kaart te gaan zetten.
Dank je wel voor het luisteren. 'Evenwicht, je leven' en tot de volgende keer.