Een accidentele val komt vaak voor. Duizenden mensen overlijden na zo'n val. Ik vind het wel spannend om deze aflevering te maken, want het is geen leuk onderwerp. Het is wel belangrijk. Als je weet dat bij iedereen die ouder wordt het evenwichtssysteem ook verouderd, dan is het des et belangrijker om dit te weten en voorzorgsmaatregelen te nemen, om vallen zoveel mogelijk te voorkomen. En ik pleit ervoor dat iedereen die minder goed beweegt ten gevolge van evenwichtsproblemen een hulpmiddel gaat gebruiken tijdens het lopen.
Volledig transcript
Aflevering 5 Vallen en niet opstaan
Vallen en niet opstaan. Dat klink wel gek hè? Vallen en niet opstaan, want je zou toch denken: vallen en opstaan? Dat is gewoon een begrip en toch gaat deze podcast over het feit dat er mensen zijn die na een val dus níet meer opstaan! En waarom maak ik deze podcast?
Omdat, in de Telegraaf is een artikel verschenen van mij met de titel: gefascineerd door ingenieus zintuig... Heel mooi want dat is mijn verhaal en dat gaat over dus dat ik geschreven heb dat boek 'Evenwicht, in uitvoering'. En in de ondertitel of eigenlijk in het onderste stukje onder de titel geven ze aan: één op de 5 mensen krijgt in zijn leven te maken met evenwichtsproblemen en dat heeft jaarlijks duizenden doden tot gevolg bijvoorbeeld door valincidenten en daar wil ik het over hebben over val incidenten want dat gebeurt nogal vaak.
Toen ik dit interview aan het voorbereiden was met degene, de journalist, kwamen we erachter dat het over duizenden mensen gaat, dan praat je over 5 duizend mensen per jaar die vallen en dus niet opstaan. Ik ben toen gaan kijken naar een artikel, gaan zoeken naar cijfers van hoe dat precies zit en bij Centraal Bureau voor Statistiek in december 2019 gaat er een artikel hierover en ja, daar gaat het ongeveer over die 5 duizend mensen per jaar en dat blijkt al wel een beetje een vast gegeven te zijn, het schommelt altijd rond dat aantal.
Ruim driekwart van deze mensen zijn 80 jaar of ouder en dat zijn écht mensen die dus na het vallen overlijden. En dat vind ik nogal wat!
Eigenlijk vind ik het best spannend om deze podcast te maken hierover. En wat gebeurt er dan met die 80 -plussers? Dan gaat er dus ...ehm... om het uitglijden of struikelen of vallen uit bed of vallen van de trap af. Dat komt dan het meeste voor. En dan blijkt ook dat vrouwen vaker opgenomen worden in het ziekenhuis of dus vaker daar aan komen te overlijden dan mannen.
En dan gebeurde er van de week ook nog iets bijzonders. Naar aanleiding van het artikel in de Telegraaf werd ik gebeld door een mevrouw die had zelf duizeligheidsklachten en ze vroeg daar wat informatie over en ze vertelde over een buurman van haar van 84 jaar en die heeft echt ...ehm... gediagnosticeerde evenwichtsstoornissen. Hij loopt heel instabiel, hij loopt niet makkelijk meer. En dan komt het: hij weigert met een rollator te lopen!
En waarom weet ik dus niet, het kan schaamte zijn, dat kan ...ehm... zijn dat ie zich daar nog te jong voor voelt. En de mevrouw die me belde die loopt al een hele tijd met een rollator en vindt dat dus écht heel erg prettig, want zodoende kan ze elke dag nog minimaal een half uur gaan wandelen, elke ochtend gaat ze eruit. Door weer en wind. Ze gaat wandelen en dan neemt ze de rollator mee, maar die man van 84 doet dat dus niet. Die heeft geen rollator en wil geen stok en tegelijkertijd is ie wel bang om te vallen! En dat, dan heb ik écht van: hè! Hoe kan het? Hoe kan je, is het dan trots? Is het ijdelheid? ...ehm... en niet zo zeer schaamde? Is het meer zo van: dat doe je toch niet?
Ja, dan kan ik alleen maar pleiten dat op het moment dat jouw evenwicht niet meer goed werkt, ga een hulpmiddel gebruiken!
Ik was veel jonger toen ik dus die continue draaiduizeligheid aanvallen had, nou niet continu maar het waren aanvallen en tussen de aanvallen door bleef ik wel heel instabiel. Ben ik met een stok naar buiten gegaan, met een wandelstok. Juist als hulpmiddel zodat ik weer zelf in beweging kon komen. Zodat ik in mijn eentje buiten kon lopen. En deze man van 84 vertikt dat dus, die doet het níet! Die wil geen wandelstok en geen rollator. Dus ik ben dat gaan opzoeken nu om dit te kunnen vertellen: hoe zit het nou precies?
Het gaat dan om een accidentele val. Dat wil zeggen dat is een ongeval waarbij dus de persoon onopzettelijk valt, struikelt of uitglijdt. Onopzettelijk, dus er zijn ook nog mensen die opzettelijk vallen doordat ze door iemand geduwd worden!
Of ...ehm... ja, nee dat doe je eigenlijk natuurlijk niet, ja wel, op het moment dat jij écht last hebt van je evenwicht en je gaat een trapje op terwijl je dat eigenlijk niet kan, dan, ja, dan is het bijna opzettelijk dat je dan, want dan is de kans gewoon heel groot dat je gaat vallen.
Maar oké, ze hebben het hierover onopzettelijk, dat je valt, struikelt of uitglijdt. Vallen met een vervoermiddel fiets, bromfiets, snorfiets of scootmobiel die zijn hier niet bij inbegrepen, dus al die verkeersongevallen, die vervoersongevallen, die zitten niet in die cijfers van die 5 duizend mensen die overlijden na een val, jaarlijks. En dan geven ze ook aan dat er nog veel meer mensen een dodelijk ongeval krijgen en van die dodelijke ongevallen zijn 8 op de 10 accidentele vallen. Dus dat je dus een accidentele val: de meeste mensen die een dodelijk ongeval hebben, komt omdat ze dus vallen.
Er zijn ook mensen die naar aanleiding van de val, gevolgen hebben, gevolgen eraan overhouden, bijvoorbeeld ook omdat de heup breekt en dan na korte tijd toch alsnog overlijden, dus dan is het niet direct, maar kan het door de gevolgen van die val zijn. En ook dat blijkt dus dat het bij heel veel mensen zo gebeurt. Dus dan is het niet direct, maar kan het dus uiteindelijk toch gebeuren, omdat je dus niet meer goed op staat of omdat er toch ook iets anders is gebeurd in het hele lichaam waardoor je dus letterlijk niet meer opstaat!
Je bent gevallen en je staat niet meer op. Het gaat dan écht met name over ouderen. Vooral ouderen. Het aantal dodelijkste vallen neemt toe bij de 90-plussers. Nou is dat natuurlijk ook wel een heel logisch gegeven, want als je weet dat bij iedereen, als je ouder wordt, gaan je zintuigen ook verouderen. Je gaat minder zien, je gaat minder horen en ook het evenwichtssysteem, evenwichtsorganen, zelfs die verouderen!
En dat betekent dat als je weet dat je zicht afneemt, je gehoor afneemt, maar ook je evenwichtsgevoel afneemt, dat het risico op vallen, heel logisch, ook groter wordt. Dus het is superbelangrijk dat als je ouder wordt, dat je ervoor zorgt dat je goed zicht blijft houden als het even kan met een goede bril. En als je niet meer goed hoort, dat je een hoorhulpmiddel hebt om toch nog redelijk goed te kunnen horen, om de geluiden om je heen te kunnen horen, zodat je de omgeving om je heen kunt blijven horen. De geluiden om je heen.
Als de evenwichtsorganen minder goed gaan werken, daar hebben we niet direct het hulpmiddel voor behalve dat je dus ervoor zorgt dat je sterk genoeg blijft in je spieren dat je goed genoeg blijft voelen met je voeten, met je handen zodat je dus toch nog steeds goed kunt blijven bewegen. Het is ook, als je ouder wordt is het zo dat het belangrijk is dat je blijft bewegen. Dat is voor iedereen belangrijk, met name ook als je ouder wordt, dus die mevrouw die mij belde die elke dag in ieder geval een half uur gaat lopen buiten, ja ik heb haar alleen maar complimenten gegeven. En tegelijkertijd toen ze vertelde over haar buurman van 84 jaar oud die niet met een rollator naar buiten wil en dus ook waarschijnlijk te weinig beweegt. Maar ook als hij loopt heel instabiel beweegt, ja daar kan ik, nou, nee daar kan ik eigenlijk geen goed woord voor hebben, want ik heb zo: neem je eigen verantwoordelijkheid meneer, om wél een hulpmiddel te gebruiken en wél in beweging te blijven. Want dat is zo superbelangrijk wil je niet vallen! En als je minder gaat bewegen, wordt ook juist als je beweegt steeds moeizamer en je triggert het hele evenwicht niet meer. En dat werkt ook allemaal minder goed en zo dus het wordt steeds moeilijker, steeds moeilijker, steeds moeilijker om te blijven bewegen!
In dat artikel van CBS van december 2019 staat dan ook iets heel bijzonders nog. Er staat dat de stijging van die dodelijke ongevallen na een val, die stijging komt niet alleen door vergrijzing. En toen had ik echt zo van: oké, waardoor dan wel?
Dus ik lezen. En dan staat er helemaal niks bij waardoor dat dan wél komt dat niet alleen oudere mensen vallen, dat komt niet alleen door de vergrijzing, waar komt het dan wél door?! Jammer, ze noemen er helemaal niets over! Dat begrijp ik dan weer niet, want als je dus dat als titel neerzet: 'stijging niet alleen door vergrijzing' dan ga je natuurlijk uitleggen wat er dan aan de hand is met de mensen die ook vallen met een dodelijk ongeval, dus vallen en niet op staan, wat is daar mee aan de hand?
Staat er niet bij! Nou kan het zijn... dan ga ik dus even mijn boek erbij pakken, want daar heb ik er natuurlijk over geschreven in het boek 'Evenwicht, in uitvoering'. Die evenwichtsorganen kunnen op allerlei manieren hun werking niet meer goed doen, dat kan dus door veroudering komen, maar er zijn ook verschillende ziektes, een virus, een ontsteking waardoor dat op een gegeven moment niet meer goed gaat. En als er dan beschadigingen komen op die evenwichtsorganen dan krijg je steeds meer moeite om goed te blijven lopen.
En nou neem ik alleen even het stuk eruit, even kijken, over die uiterlijke kenmerken van evenwichtsproblemen hoe kan je aan iemand anders zien die een evenwichtsprobleem heeft. Dat is dat als iemand, als hij dus beweegt, zijn hoofd heel stilhoudt en dan ook dat het bijna gefixeerd op de nek staat, dat het ook echt helemaal niet beweeglijk is op het moment dat die persoon loopt. Dus het hoofd heel stilhouden. Het kan ook zijn dat diegene steeds steun zoekt tijdens het lopen, trapleuning, doe ik altijd al, dus aan mij kan je zien dat als ik de trap oploop, dat ik ook écht de leuning nodig heb, maar ja ik heb ook een evenwichtsprobleem, dus dat klopt ook wel. Maar als je dat ziet bij iemand die dat eigenlijk nooit deed en op een gegeven moment die steun wel gaat zoeken dan kan je je afvragen: is er iets met dat evenwicht?
Er zijn ook mensen, en dat zie je ook natuurlijk bij het ouder worden, dat ze schuifelend gaan lopen, omdat als je je voeten niet helemaal rechtop hoeft te zetten, maar schuifelend, dan houd je gewoon steeds meer dat contact met de grond en dan hebben ze het gevoel dat ze wat stabieler lopen, dus schuifelend lopen. Het kan ook zijn dat als ze lopen dat het een beetje een waggelende pas is. Dat is iets wat ik ook herken, mensen die goed kijken naar mij als ik loop, dan zien ze aan mij dat ik ook een beetje waggel. Dat is heel gek om te zeggen alleen ja, ik kan er niets aan doen, het zorgt er wel voor dat ik kan blijven lopen, maar het is een beetje een waggelende pas.
Het kan ook zo zijn dat iemand al toch een hulpmiddel gebruikt en dat kan dus die stok zijn, een rollator, en driewieler want die zijn er ook, fietsen met 3 wielen of 4 wielen zelfs al, waardoor ze tóch nog steeds kunnen bewegen dus als je iemand ziet op een driewieler dan kun je je afvragen: heeft die persoon heel veel last van zijn evenwicht? En die kans is dan behoorlijk groot.
Een ander kenmerk van een evenwichtsprobleem is dat iemand heel moeizaam opstaat uit de stoel of van de bank af. Kijk, je kunt ook moeilijk opstaan op momenten dat het in je rug is geschoten hè? Als je last van je rug hebt, dan is opstaan en zitten en zitten is eigenlijk helemaal niet goed voor je rug en zo, dan kan het best dat het daardoor komt. Maar op het moment dat er eigenlijk niets mee aan de hand is en iemand staat toch heel moeilijk opstaat? Dan kan het dus aan dat evenwicht liggen. Er zijn ook mensen die ineens merken, zijn ze bij de tandarts en worden ze achterover gelegd in de stoel en die dan opeens helemaal draaierig worden. Ook dat zijn kenmerken die dus te maken kunnen hebben dat de evenwichtsorganen of iets anders in het evenwichtssysteem niet meer goed werkt.
Ja, en wat gebeurt er dan? Op het moment dat het allemaal niet meer goed werkt, dat het evenwichtssysteem zijn werk niet meer doet. Ja, dan kan het zijn dat je dus de hele ruimtelijke oriëntatie, hele omgeving om je heen gewoon niet meer goed in de gaten kan houden. Dat je, omdat je je hoofd heel stilhoudt of niet meer zo flexibel bent, en dus je wat onveiliger gaat voelen in je omgeving, dat je gedesoriënteerd raakt door alle bewegende objecten om je heen. Verkeer, mensen die heen en weer lopen en daar kan je dan last van krijgen. En dan kun je je blik niet meer goed focussen. Je kunt je hoofd niet zo snel meer bewegen en als je het wel eens moet doen omdat je ergens van schrikt en je draait je hoofd om: van wat gebeurt daar? Dat je ook opeens zo duizelig bent dat je een stap extra moet doen om je weer stevig neer te zetten.
En er kan sowieso meer instabiliteit zijn, dat kan dus écht zorgen dat er een soort loopstoornis komt, ik heb het net al genoemd: dat schuifelend lopen, die waggelende pas, maar het kan ook zijn dat je dus steeds naar één kant neigt om te lopen, dat je eigenlijk ja, een soort steun zoekt steeds naar één kant. Een soort afwijking naar dezelfde kant. Die instabiliteit zie je ook als iemand natuurlijk de hele tijd op zoek is naar iets om vast te houden, beetje met armen wijd, ik doe het nu zelf al, dat als je dan loopt dat je je armen al wijd houdt om even iets vast te houden en dat je het liefst ook een muur wilt vasthouden of een reling of de tafel, de kast waar je langs loopt, de struiken, dat je toch een soort houvast hebt. Je kunt het ook zien dat, er zijn mensen die sowieso een soort valneiging hebben, dan lopen ze en dan lijkt het alsof ze eigenlijk steeds vooruit vallen en dan moeten ze steeds van die corrigerende stappen zetten. Dus corrigeren met eigen voeten om zichzelf maar ...ehm... nou ja in evenwicht te houden.
Maar dat die valneiging er wel is. Het zijn ook ...ehm... mensen met evenwichtsproblemen waarbij het niet goed werkt, die moeite hebben om in het donker te lopen of met ogen dicht lopen. Met de ogen dicht lopen en dus heel moeilijk vinden om over een rechte lijn te blijven lopen of op het moment dat ze met hun ogen dicht lopen of in het donker lopen altijd metéén die handen gebruiken om naar steun te zoeken. En wat er ook kan gebeuren, en dat is ook iets wat met ouderdom naar boven kan komen is dat het gevoel in je voeten, de sensibiliteit in je voeten, dat dat niet meer, dat je niet meer goed voelt. En als je niet meer goed voelt, de onderkant, dan krijg je daar ook last van. Dan voel je niet meer met je voeten precies dat je bij die drempel bent! Of over een steentje heen loopt, maar dan kan het wel zijn dat nét datgene waar je overheen stapt, dat je niet goed voelt dat je toch kan gaan vallen, omdat je het niet meer goed kan opvangen.
Zo zijn er dus een scala aan problemen die kunnen ontstaan in het evenwichtssysteem in het lichaam, die ervoor zorgen dat je dus eerder gaat vallen. Dat kan dus zijn al op jonge leeftijd als je dan toch al die evenwichtsstoornissen gaat ontwikkelen. Maar bij veel ouderen is het een heel natuurlijk proces dat het minder goed gaat werken.
Dus ik pleit ervoor, en ik pleit er écht voor, dat als je ouder wordt dat je steeds bewuster gaat bewegen. Dat je bewust, als je zit en je gaat staan, dat je bewust gaat staan! Even wachten tot je stevig staat en dán pas de volgende stappen gaat zetten. Als je 's morgens opstaat uit bed, eerst even op de rand van het bed even blijven zitten, zorgen dat je goed stevig zit en dan pas gaan opstaan. En niet zomaar uit bed springen zoals je vroeger deed. Want dat gaat op een gegeven moment niet meer!
Dus veel bewuster zijn van alles wat je doet in bewegen. Dat geldt hetzelfde dus ook voor die trap op en af lopen. Dat als je merkt dat het allemaal moeizamer gaat, dat je dan ...ehm... als je iets mee moet nemen de trap op, zorg dat je het op zo'n manier mee kan nemen dat je altijd de leuning vast kan houden. Zorg ook dus dat je een goede trapleuning in je huis hebt, zodat je altijd die steun kan blijven houden. En stel dat je met meer mensen in huis woont en je moet iets de trap afdragen wat best zwaar is, maar het lukt jou niet meer zo goed, ga dan aan iemand anders vragen: wil jij dat meenemen naar beneden, want als jij dus die trap afloopt met je evenwichtsprobleem, en je hebt, je kunt je niet meer goed vasthouden, dan is die kans op vallen dus ook veel groter. Wat dacht je van spullen op de trap? Als je dus allemaal spullen op stapelt op de trap en moet daar nog voorzichtig tussendoor en langs lopen?
Ook dat zijn allemaal ...ehm... mogelijkheden waarbij de valkans gewoon veel groter is. En als ik dan terugkom op waardoor het komt dat mensen uitglijden en struikelen? Dat gebeurt dan ook vaak in de huiselijke omgeving. Gewoon in je eigen huis. Dus als je ervoor zorgt dat in je eigen huis de spullen opgeruimd zijn, dat je een gang hebt waar je niet overal omheen moet lopen, maar dat het eigenlijk een opgeruimde gang is. Geen spullen op de trap. Spullen die je meeneemt, neem het op zo'n manier mee dat het goed te dragen is en tegelijkertijd dat je je vast kunt houden, het zijn allemaal ...ehm... ja, andere mogelijkheden om tóch nog steeds heel goed te blijven bewegen zonder dat je per se valt.
Als je maar bewust bent dat jij het in de hand kan hebben. En als je dan 84 jaar bent en je hebt een evenwichtsstoornis en je weet het van jezelf? Ga dan een hulpmiddel gebruiken. Heel veel mensen zijn bekend dat ze een bril willen dragen, vinden ze ook helemaal niet erg en op het moment dat dus het gehoor uitvalt, is het ineens wel heel eng om een gehoorapparaat te gaan dragen. Ook daar zijn mensen best, duurt het best lang voordat ze zo ver zijn. Een bril is ja, is heel gewoon. Hoortoestellen die bijna niet eens zichtbaar zijn omdat ze achter je oren zitten, zijn ineens dan wel vervelend. Een rollator is wél heel zichtbaar maar tegelijkertijd is het een ongelooflijk hulpmiddel. Als je zelf niet meer stevig staat tóch nog stevig te kunnen blijven bewegen.
Vallen en niet opstaan. Wil ik eigenlijk besluiten met 'vallen en opstaan' dat iedereen die dus toch een keer valt, ook weer op kan staan! En dat kan pas wanneer jij dus dat vallen niet zomaar ...ehm... ongelukkig gebeurt doordat je zelf de spullen niet hebt opgeruimd. Doordat je onhandig de trap afgaat met iets in je handen. Waardoor je dus van die trap afvalt. Uitglijdt en ervan af valt. Ervanaf glijdt naar beneden. Als je bewust ervan bent hoe je loopt, hoe je beweegt hoe je de trap op en af gaat, dan is de valkans al veel kleiner geworden.
Dus eigenlijk liever niet vallen! Blijven staan, blijven zitten, goed opstaan, goed gaan zitten, goed gaan liggen en daar bewust mee bezig zijn. Ja?
Vallen en liever wel weer opstaan!