Grenzen stellen is belangrijk als je een ziekte of beperking hebt. Als je iets afsluit of ergens mee stopt, gaan er andere grenzen weer open, dan zijn er ineens andere mogelijkheden. Wat gebeurt er als je geen grenzen stelt?
Foto Pixabay- Peggy und Marco Lachmann-Anke
Volledig transcript:
Welkom, bij de podcast: Evenwicht, je leven. De podcast over ons evenwicht in de breedste zin van het woord... En dit is seizoen 4, aflevering 4: Grenzen stellen.
In het boek 'Ménière in balans', gaat het over het veranderproces. De ondertitel van 'Ménière in balans' is dan ook: 'kom in actie'. Als je eenmaal weet namelijk wat het allemaal psychisch met je doet, de ziekte van Ménière, dan geef ik ook aan wat er nodig kan zijn om dus te veranderen.
Er is altijd een veranderproces nodig. Sowieso met elke handicap, elke chronische ziekte die je hebt, er zijn andere dingen in je leven nodig.
En in hoofdstuk 2 heb ik het dan over het veranderproces van eigenlijk de actie, van 'ik ben slechthorend' naar 'ik heb een gehoorbeperking'. En van 'ik ben ziek naar, ik heb de ziekte van Ménière'. Die eerste van 'ik ben slechthorend' naar 'ik heb een gehoorbeperking' dat heb ik niet zelf zomaar gedacht. Toen ik jaren geleden, even kijken, dat zal 2009 zijn geweest, toen had ik 3 jaar de ziekte van Ménière, ik was gestopt met het werken in het onderwijs, en ik mocht een coach-opleiding gaan doen. En tijdens het coachen waren er trainers bij en één van die trainers die kwam op een zaterdag lesgeven en toen gaf ik al bij hem aan van: ik ben slechthorend dus ik kan niet alles helemaal verstaan. En toen zei hij: stop! Jij bent niet slechthorend, jij hebt een gehoorbeperking. En ik vond dat toen zo raar! Dat heeft écht moeten indalen bij mij wat het verschil is tussen: ik ben slechthorend naar ik heb een gehoorbeperking. Dat is dus echt een hele stap voor mij geweest om, om dat in te voelen, om te begrijpen.
En dat is, ja als je dat ook ...ehm... gaat leggen op: ik ben de ziekte van Ménière, dan zal je dat helemaal niet zo gauw zeggen, want je zegt niet: je bént de ziekte dan zeg je toch al wel heel vaak: ik héb de ziekte van Ménière. Dan ben je ook heel specifiek hè! Als je alleen maar zegt: ik ben ziek, dan is dat ja, heel algemeen, hoe ziek? Wanneer ziek? Altijd of soms of... Gaat het over? Gaat het niet over? Als je zegt: ik heb de ziekte van Ménière dan leg je er ook iets over uit. Ja, want je bent de ziekte zelf niet!
En dat geldt dan ook voor: je bent niet de slechthorendheid. Je bent niet de tinnitus en je bent niet de Ménière. En als je dus die beperking en die ziekte dus los kunt koppelen van wie écht bént! Wie jij van nature bent, die ja, dan zijn er wel een paar acties nodig waar je aan kunt werken om dat dus makkelijker te maken. En een van die acties is: grenzen stellen!
Grenzen stellen. Want onherroepelijk krijg je er een keer mee te maken. Dan zegt iemand tegen je, dan ben je even niet zo lekker of zo, geef je grenzen goed aan! Want dan heb je er geen last meer van! En dat is eigenlijk net zoiets wat je kno-arts dan zegt: bij het stellen van de diagnose die dan zegt: nou ja, je hebt de ziekte van Ménière, ja leer er maar mee leven. Geldt ook voor tinnitus hè! Als je dan tinnitus hebt - leer er maar mee leven!
Of ...ehm... zoals de buurman wel eens heeft gezegd: accepteer het nou gewoon! Nou er is helemaal niets gewoon aan, want dat accepteren lukt helemaal niet, je weet niet eens welke kant je op moet gaan. Hoe doe je dat? ...ehm... als je al niet eens weet hoe je met die ziekte om moet gaan hoe kun je dat dan accepteren?
Het is dus heel makkelijk gezegd door mensen die die problematiek niet hebben. Die de beperkingen niet hebben. En ja, hoe doe je dat dan zelf? Want als jij grenzen wilt stellen, als het gaat over die grenzen stellen, dan moet je wel weten, om welke grenzen het gaat en ook op welk gebied je dan moeite hebt om je grenzen te bewaken.
Want ik weet zeker, dat er genoeg gebieden zijn waar je wél je grenzen kunt bewaken. Want op het ene moment, dan doe je dat dan ook heel goed en het volgende moment, dan is dat veel moeilijker en op het ene gebied zeg je heel duidelijk: ja tot hier en niet verder! En op het andere moment zie je helemaal niet wat de grens is! ...ehm... dat er überhaupt een grens voor jou is. Je gaat dan door en door en door en pas achteraf... dan weet je: aagh dit was weer veel te veel!
En als je de ziekte van Ménière hebt, dan loop je ook continu eigenlijk tegen grenzen aan. Alleen, als je dan weet dat het dus op verschillende gebieden kan zijn, dan wordt het al makkelijker. Want overal waar je het wel makkelijk doet, kan je het meenemen op het hele andere gebied. Als het gaat over communicatie, is het iets heel anders dan als het gaat over bijvoorbeeld tijdsmanagement, je agenda bijhouden. Met agenda goed omgaan en dat je dus de dingen die je wilt doen op een dag, dat je dat verdeelt over de dag en niet alles heel snel achter elkaar. Zodat je nog meer kan doen...
Maar dat is weer heel anders dan als je het hebt over die communicatie, hoe je dan tegen anderen praat over jezelf, maar ook met anderen over de problematieken die zij hebben. In die communicatie is nog heel wat te halen en ook daar hè, ja, kun je ook grenzen in stellen. Waar het bij, waar het om gaat bij grenzen stellen, gaat om in eerste instantie het herkennen wat er gebeurt. Dat herkennen van datgene wat jou wellicht in de weg zal gaan zitten. En als je het herkent, dan heb je het natuurlijk al eerder meegemaakt, je hebt het eerder gevoeld. En als je dat herkent, dan is de volgende stap het erkennen dat het er is. Het is een signaal, er is een soort stemmetje dat tegen je zegt van: let op, nu ga je te ver. Of let op: nu komt die grens eraan! Of ja, erken dan dat die grens er is! Dat het dus dat stemmetje dat je dat serieus neemt en dat die grens er mag zijn!
Dan ook nog de volgende stap, het respecteren ervan. Je hoeft namelijk die grens niet over te gaan. Je kan ervoor kiezen om dat wel of niet te doen. Want die keuze heb je dan altijd. En daarbij ook heel duidelijk: je hoeft de grens niet over te gaan. Het mag! En vervolgens is de volgende stap: de keuzes die je dan maakt. Als je namelijk het respecteert, het kan wel of niet, dan zie je ook dat er nog veel meer mogelijk is. Dat er dan mogelijk is dat je zegt: ik kan het nu niet, maar ik kan het morgen wel! En wat je ook kiest, dat dat goed is. Dat het oké is. En dat je ook weet, dat, wat de gevolgen kunnen zijn van de keuze die je maakt en dat je ook zelf die consequenties draagt.
Dus bij het grenzen stellen, eerst het herkennen van datgene dat er gebeurt, en dat je weet van: hé, hier komt iets aan, hier moet ik iets mee. Dan het erkennen: dat je het herkend hebt en dat ja, dat het een signaal is. Dan het respecteren ervan, je hoeft de grens niet over te gaan en daarna keuzes maken, je ziet wat er mogelijk is. En dat er ook nog andere mogelijkheden zijn dan het wel of niet doen. Kan ook iets tussenin zitten.
Dat betekent dat als je op een gegeven moment zegt van: een bepaalde grens, ...ehm... bijvoorbeeld ik geef zelf even het voorbeeld van tijdens het hele ziekteproces van Ménière, ben ik weer opnieuw gaan autorijden, maar ik merkte dat het autorijden super moeilijk was. Dat het mij niet goed lukte om goed auto te rijden. Ik voelde me niet veilig genoeg in de auto. Ik had geen vertrouwen in mijn eigen lijf en dat komt ook omdat die evenwichtsorganen, die sturen die oogspieren aan voor de beeldstabilisatie, dat werkt bij mij niet helemaal goed. En dat betekent dat al die beelden die je hebt in een auto die dus rijdt, dat het elke keer een nieuw beeld is en daar moet je natuurlijk wel goed op kunnen reageren. En als er dan allerlei flitsende beelden langs je heen gaan, allerlei verkeer wat van links en rechts en van achteren langs je heen komt, daar moet je op de juiste manier op reageren. Op de een of andere manier merk ik dat te laat waardoor mijn lichaam dan ook niet op tijd reageert, om te remmen of juist gas te geven of de goede kant op te sturen. Dus dat vertrouwen is er niet meer. Dus het was op een gegeven moment de grens voor mij en dat betekende dus dat ik niet meer kon gaan autorijden.
Aan de andere kant, dat betekent dan ook dat ik een andere vorm moest gaan zoeken hoe ik dan dus wel overal kon komen. Nou is het zo dat ik autorijden vroeger nooit heel leuk vond om te doen, ik heb het ook pas heel laat geleerd, dus dat zal ook nog mede ...ehm... te maken hebben met dat het voor mij ook veel moeilijker is. Maar dat betekent wél dat ik dus, ik ben wel afhankelijk van andere mensen of ik ga dus met het openbaar vervoer.
En nou is het zo dat ik het reizen met het openbaar vervoer helemaal niet zo heel erg vind. Ik vind dat prima, het enige is: het kost ongelofelijk veel tijd. En het openbaar vervoer hier waar ik woon in Zeewolde, dat is niet al te best!
Maar als ik eenmaal wel ergens in de bus zit of in de trein zit en dat loopt allemaal goed, en het loopt ook goed achter elkaar door, dat je goed kan overstappen en zo, vind ik het helemaal niet zo heel erg. Want onderweg kan ik gewoon heerlijk rustig om me heen kijken.
Ik kan dan in de bus ideetjes opschrijven. Ik kan om me heen kijken, gewoon naar alles wat er te zien is. Want ik vind het heerlijk om te kijken wat er allemaal buiten gebeurt en ja, naar al die huizen waar je langs rijdt, alle landschappen die je ziet en de natuur! Ja, ik vind dat heerlijk. Ondertussen kan ik ook mijn vingerspellen oefenen. Ik ben ook gebaren aan het leren, dus ben ik dat ondertussen ook een beetje aan het oefenen. Ja en vooral ook het opschrijven van allerlei ideetjes die ik heb. Als ik zelf zou autorijden, zou ik die kans niet hebben. Zou ik niet zomaar even wat tussendoor kunnen opschrijven. Dus als ik zelf niet autorijd, open ik een andere grens door dus dan op een andere manier te gaan reizen en mezelf ook de gelegenheid te geven op dat moment je genieten van het reizen zelf. En van de mogelijkheid om dingetjes te noteren en over na te denken. En zo.
Want dat is het vaak, als er iets is wat niet meer kan, dan opent dat toch ook wel weer andere grenzen. Er zijn dan dus meer mogelijkheden die je eerst niet had.
Als jij 40 uur in loondienst werkt, en ja, dat ben je ook gewoon, dat heb je al jaren gedaan, dat vind je heerlijk, maar dat kan door de beperkingen niet helemaal meer, dus je gaat minder werken. Dat kan dan hè! Dat je dan deeltijd gaat werken, minder uren gaat werken. Dan heb je op die andere dagen, heb je dus tijd om andere dingen te doen!
Die dagen dat je niet aan het werk bent in loondienst, dan kun je ook voor jezelf... je kunt met iemand afspreken overdag om even koffie te gaan drinken! Of ...ehm... je kunt een andere hobby op gaan pakken. Je kunt bij iemand op visite gaan of oppassen op de kleinkinderen. Dat hoor ik ook vaak. Dat oudere mensen die dan ineens toch anders gaan werken en helemaal mensen natuurlijk die gepensioneerd raken, gepensioneerd zijn, die gaan dan vaak oppassen bij de kleinkinderen en dat vinden ze dan toch ook heel erg leuk om te doen. Daar kiezen ze dan zelf voor hè! Dus je krijgt ruimte om andere dingen te doen.
En dat is altijd belangrijk. Als je dus bedenkt dat bepaalde dingen niet meer kunnen, dan kan daar dus iets anders voor in de plaats komen. En dat is dan de kunst om te ontdekken wat past nou het beste bij jou?
Wat is nou het fijnste om te gaan doen op die momenten, die dagen, nou ja, waar je dus dan niet dat werk hoeft te doen. Ik heb nog een voorbeeld van als ik zo'n ongelofelijke draaidag had, heb, had, afgelopen tijd wat vaker gehad, wat ik ben gaan doen, is de gewone puzzels. We hebben heel veel legpuzzels hier in huis, ben ik een legpuzzel gaan pakken en ik ben die gaan maken. Gewoon puzzelen op de grote tafel, rustig op de stoel, dan heb ik geen last van draaierigheid. Ik kan immers namelijk niet op de computer, een boek lezen gaat dan moeilijk. Fietsen, naar buiten is dan lastig, wandelen, nou zou ik kunnen doen met de wandelstok, maar om dan te gaan puzzelen is voor mij dan toch ook wel weer heel leuk, want ik vind het heerlijk om te puzzelen! Ik zou het veel vaker willen doen, maar ik gun mezelf die tijd eigenlijk niet! En op het moment dat het zo'n draaidag is, dan gun ik mezelf die tijd dus wel!
Dus dat bedoel ik dan ook eigenlijk met het grenzen stellen, van als dát niet kan, ga dan kijken wat wél mogelijk is. Want er is zéker iets anders mogelijk! Want wat gebeurt er als je die grenzen helemaal niet gaat stellen? Wanneer je namelijk geen grenzen stelt aan jezelf, dus continu die grenzen overheen gaat en jezelf dus niet aanspreekt op je eigen verantwoordelijkheid, dan voel je jezelf continu te kort schieten. Of je voelt je teleurgesteld, beschaamd. Of je voelt je misschien wel heel schuldig en daardoor weer minderwaardig ten opzichte van al die mensen die wel kunnen en doen. En het gedrag dat je dan dus vertoont, dat stel je gelijk aan wie jij bent. Nou dat bén je dus helemaal niet. Dat klopt niet, want je bent niet je gedrag! Je bent ook niet je gedachte!
Je doet iets wat niet goed uitpakt of je hebt een gedachte die niet klopt met de realiteit. Dus, wat nodig is ook dat je onderscheid maakt tussen wie jij bent, je identiteit, de persoon die jij bent en wat je doet, voelt en denkt. En stel voor jezelf dus grenzen die ervoor zorgen dat je doet wat je denkt en voelt. Zodat het allemaal wel weer in harmonie komt. Zodat je je volledig op je gemak voelt. Ook als je 'nee' zegt tegen datgene of 'ja' zegt tegen datgene, want het ligt eraan wat voor soort grens het is en dat je daar dan helemaal oké mee bent!
Dat jij dus die keus hebt gemaakt. En dan kun je ook volop op een gegeven moment durven zeggen: ik héb gehoorverlies, ik héb een gehoorbeperking, in plaats van: ik bén slechthorend.
Het is namelijk een heel klein stukje van wie jij bent. Jij bent als mens, helemaal oké!
Je kunt dan wel beperkingen ervaren en die beperkingen maken dat je bepaalde dingen niet meer kan, niet meer kan zoals je dat vroeger kon. Die je misschien nog wel heel graag zou willen. En je zult erachter komen dat als jij bepaalde dingen gaat veranderen, gaat aanpassen, dat je dan bepaalde dingen wél weer kan doen die je vroeger toch ook wel kon, maar ook een heleboel dingen waarschijnlijk die je niet meer kan. Zoals ik dus niet meer kan autorijden.
En daar pas ik mijn leven op aan. En er zijn mensen die moeten erover nadenken, die willen altijd die mobiliteit hebben van een eigen auto. Dat is dan ook prima, maar zorg dan ook dat je daar een goeie modus in vindt, zodat het veilig gebeurt, zodat je dat helemaal oké vindt.
De keus voor mij om in plaats van een gewone fiets naar een elektrische fiets te gaan, was dan ook een keus die ja, die vond ik alleen maar heel fijn! Want juist met de elektrische fiets ga ik minder mijn grenzen over, want met een gewone fiets was het allemaal veel te zwaar en te moeilijk en kon ik ook heel vaak niet fietsen. Vooral bij harde wind niet en nu met deze elektrische fiets kan dat wel! Dus juist door een andere fiets te kopen heeft mij geholpen om toch nog weer wél mobiel te zijn. En dan is het wel weliswaar in mijn eigen omgeving, in mijn eigen dorp, en toch ben ik daar heel erg blij mee dat ik op elk moment, ook al waait het enorm hard, ik kan blijven fietsen. De enige beperking is, wanneer het hartstikke glad is buiten, maar dat geldt voor heel veel mensen. Als het glad is buiten midden in de winter, ga dan maar liever niet naar buiten en als je wel gaat, zorg dan voor iets heel goeds onder je voeten zodat je dus heel veel stevigheid hebt. Maar ja, dat zijn weer hele andere grenzen waar je het dan over kan hebben.
Dus in het boek 'Ménière in balans' heb ik het dus in hoofdstuk 2 over dat veranderproces en de actie van: 'ik ben slechthorend' dat je gaat denken en doen en zeggen 'ik heb een gehoorbeperking of ik heb gehoorverlies'. En dat je ook van: 'ik ben ziek' dat je dat gaat veranderen naar 'ik heb de ziekte van Ménière'.
En dat dat, ja, dat je daar goed mee kunt leren leven. Want daar pleit ik eigenlijk voor in het boek 'Ménière in balans'.
Dit was de podcast 'Evenwicht, je leven', seizoen 4, aflevering 4: grenzen stellen en dan hoop ik dat jij ook jouw grenzen goed kan leren stellen.
Dank voor het luisteren.