Een aflevering over het schrijfproces van mijn derde boek Hoor jij wat ik hoor? Vanaf het begin, de eerste verhalen tot en met de verzending naar de drukkerij.
(eigen foto van het tinnitus schrift)
Volledig transcript
Dit is de podcast 'Evenwicht, je leven'. De enige podcast in Nederland die gaat over het fysieke zintuig evenwicht. Het gaat ook over ons psychisch evenwicht, want dat is onlosmakelijk verbonden met dat fysieke evenwicht. Je luistert naar Paula Hijne. Dit is seizoen 10, aflevering 3: Proces dat aandacht vraagt.
Proces dat aandacht vraagt heeft ook een ondertitel en dat is: En vooral geduld. Ik wil het met je gaan hebben over het schrijven, het hele schrijfproces van het boek 'Hoor jij wat ik hoor?'. Maar wat ik eerst even wil vertellen is dat gisteren best een bijzondere dag was. 21 oktober 2025, toen heb ik het boek definitief, dat het naar de drukker is gegaan, naar de drukkerij. Zodat het boek ook écht fysiek een boek wordt. Hoe dat precies gaat, vertel ik straks verderop in de podcast. Maar het was wel een mijlpaal.
En wat ook bijzonder was, ik had mijn radio-opname voor het programma 'Hoor jij wat ik hoor?'. Dat is dezelfde titel als mijn boek 'Hoor jij wat ik hoor?'. En in dat radioprogramma nodig ik gasten uit en die ga ik interviewen en dat kan overal over gaan. Het gaat over horen in de breedste zin van het woord. Maar wat wil nou? Voor deze keer kon ik helemaal geen gast vinden. Het is me niet gelukt. Wat ik toen wel heb gedaan, want de techniek had ik geregeld, ik had de studio gereserveerd, dan is het handig dat er wel een opname is. Ik heb toen samen met de technicus besloten dat ik stukjes uit de podcast 'Evenwicht, je leven' voor de radio ging doen. En dat heb ik ook daar gedaan. Ik heb -omdat ik overal de transcripten van heb, heb ik de verhalen al- die heb ik meegenomen en die ben ik gaan vertellen voor de radio. Een heel vreemd iets dat ik in de studio ben en geen mensen interview en dan zelf aan het praten ben. Nou is het niet helemaal vreemd, want dat doe ik in deze podcast altijd al. En toch voelde het even helemaal anders toen ik daar zat tegenover de technicus en ik mijn verhaal kon doen over de verhalen van het evenwicht. Ik heb er een paar uitgekozen en die heb ik gedeeld.
Ja, en daarom is het een bijzondere dag. Mijn boek 'Hoor jij wat ik hoor?' is naar de drukkerij gegaan. Mijn radioprogramma 'Hoor jij wat ik hoor?', de opname, is gewoon doorgegaan. Maar het gaat dan over het evenwicht! Dat is die andere passie die ik heb, dat andere waar ik heel veel in mijn leven mee bezig ben. Ik zie dan ook de uitgave van het boek 'Evenwicht, in uitvoering' als een soort levenswerk.
Maar ja, hoe zie ik dan nu dit boek? Hoe zie ik dan 'Hoor jij wat ik hoor?'? Is het ook een levenswerk? Want dit boek gaat heel duidelijk over mijn eigen ervaringen en mijn mening over een heleboel dingen die over het onderwerp tinnitus, allemaal gedaan worden. In de media en zo.
En ik wil je even meenemen in dat hele schrijfproces. Ik ben begonnen in 2018, toen was ik dus nog aan het schrijven voor het boek 'Evenwicht, in uitvoering'. Toen heb ik een schrift gepakt en toen ben ik allerlei verhalen die ik overal heb opgeschreven in andere schriften, over ..ehm.. tinnitus. Al die stukjes over tinnitus heb ik eruit gehaald en ben ik gaan overschrijven, gewoon lekker met vulpen. En ik dacht, dan wordt dat mijn boek over tinnitus, over mijn ervaringen daarmee. En ik had op een gegeven moment zó veel van die ervaringen opgeschreven dat ik, toen in 2020 het boek 'Evenwicht, in uitvoering' net uit was, dat ik.... dat het meteen begon te kriebelen, van zal ik toch eens gaan proberen om al deze ervaringen om dat bij elkaar te gaan nemen om daar toch een boek van te maken?
De vorm had ik helemaal nog niet duidelijk, maar ik dacht: dat ga ik toch eens proberen. En ik ben begonnen met het overtypen van al die geschreven stukjes en dat heb ik allemaal, dat het op de computer kwam, zodat het aparte stukjes tekst zijn geworden. Dan heb je op een gegeven moment heel veel kleine verhaaltjes. En die kleine verhalen ben ik dan weer gaan bundelen, van dat past bij elkaar en dat past bij elkaar. Dit zijn herinneringen van heel lang geleden, dit is van heel recent. Dus een ja, een beetje ..ehm.. orde in de chaos, want het was van alles en het ging alle kanten heen. En om die orde erin te brengen, een soort sub-hoofdstukjes allemaal van gemaakt. En vervolgens ben ik gaan kijken wat is hier nu de rode draad in? Hoe kan ik dit nu nog meer vormgeven? ..Ehm... dat het leuk leesbaar is. Wat kan ik toevoegen? Wat kan ik weglaten? ...Ehm.. nou, in ieder geval, ik ben daar wel mee bezig gegaan.
Maar er is wel heel duidelijk een onderbreking geweest van dat schrijven, want in 2023 is mijn moeder overleden. Ik was executeur en ik moest heel veel dingen regelen na het overlijden. Daar heb ik me toen heel vol op ingezet. Maar dat betekent dat er geen ruimte in mijn hoofd was om met schrijven bezig te zijn. Dus er is wel duidelijk een onderbreking geweest. En op een gegeven moment heb ik dat -ik denk zo begin 2024- weer opgepakt en toen ben ik wel heel erg aan het werk gegaan om er een goede hoofdstukindeling van te maken. Dat heeft nog best een tijd geduurd voordat ik die indeling helder had. Maar door daar toch steeds mee bezig te zijn en ook even te laten rusten, is dat uiteindelijk gelukt. En toen had ik dus een heel groot manuscript. En dat heb ik laten lezen door mijn man. Dat was de eerste meelezer. En daar kreeg ik best wel stevige feedback op. Hij had écht zo van: nou wat je daar allemaal hebt opgeschreven, dit is wel dubbel, hier vertel je veel te veel over hetzelfde onderwerp. Dat hoeft niet zo veel. Dat kan veel minder. Dus met die feedback ben ik aan de gang gegaan. Heb ik het manuscript nog een keer helemaal opnieuw doorgenomen. Een heleboel dingen aangepast.
En toen heb ik het gestuurd naar andere meelezers. Die had ik van tevoren al geregeld, gevraagd of ze wilden meelezen. En die hebben het manuscript ook meegekregen. En ook daar kreeg ik verschillende feedback van. En dat is leuk dat het verschillende meelezers zijn; mensen die zelf tinnitus hebben, mensen die er zelfs mee werken, mensen die juist heel weinig daarvan weten. En al die verschillende feedback heb ik weer gebruikt om te kijken hoe ik dat manuscript nog meer kon verbeteren. En dat was heel prettig. Want dan krijg je in ieder geval die input die nodig is om het nog weer een level hoger te krijgen.
En met dat ik daar zo mee bezig was, had ik ook al afgesproken met de redacteur dat dat naar haar toe zou gaan. En ineens was er een moment dat ik had van: ja, nu heb ik het helemaal door! Op dat moment, écht zo'n eureka-moment. Het was vlak voordat het naar de redacteur zou gaan, heb ik nog echt dingen aangepast! Ik heb nog wat weggehaald. Ik heb dingen verplaatst. Ik heb een hoofdstuk... heb ik in 2-en gesplitst omdat dat voor mij veel helderder zou zijn. Dat betekent dat er een extra hoofdstuk bij kwam. En toen had ik ineens van ja, nu is het precies zoals ik het wil hebben! Dus het was heel goed dat het nog even duurde voordat ik het naar de redacteur zou sturen. Want die afspraak hadden we, omdat begin 2025 dat dat naar haar toe zou gaan. En vlak voor dat moment had ik dus écht van ja, nu heb ik het, yes!! Ik heb het ook groot opgeschreven in dat allereerste schrift van 2018: yes nu heb ik het gevonden!!
Toen is het naar de redacteur gegaan. En dan gaat het over en weer, want dan geeft zij aan wat ze heeft aangepast. ..ehm.. soort uitleg erover waarom ze dat heeft aangepast. Want dan werd er af en toe gevraagd om een verduidelijking. Van nou, dit vertel je hier wel, maar dit is nog niet helemaal duidelijk. Hier moet nog even een zinnetjes bij of twee regels bij.
Daarna kregen we de fase van het redigeren. Dan ga je heel erg op de spelling letten. De hele spelling, grammatica, zinsbouw, alles wordt dan heel goed bekeken en dan gaat het niet meer om de inhoud, maar om de spelling.
Na het redigeren ging de vormgever aan de gang. Het is dezelfde persoon trouwens, de redacteur is... eerst is zij redacteur even geweest en daarna ging ze op de stoel zitten van de vormgever. Want dan moet je ineens -als vormgever- heel anders gaan denken. Dan gaat het niet meer om de inhoud, niet meer om de teksten zelf, maar om hoe je dat dan mooi in een boek neerzet! En ja, zoals ook in mijn andere boeken, ik heb verschillende stijlen gekozen waar ik in schrijf. Het zijn ervaringsverhalen. Het is meer een soort mening daarover, dat ik daar een soort uitleg weer over geef. Dus dat is dan weer een ander soort tekst. Dan staan er ook dingen in die ik van buitenaf heb gehaald, informatie van buitenaf en dat weer in eigen woorden heb neergezet. Ik heb kleine gedichten toegevoegd, omdat ik in loop der jaren ook heel vaak iets in een korte tekst, in een gedichtje heb opgeschreven wat te maken heeft met tinnitus. En ik heb, even kijken, wat had ik nog meer? Ja, ik denk dat het dat wel is. Al die verschillende soorten informatie, dan is het mooi dat het ook duidelijk is wat is welke informatie?
En het mooie is dat de vormgever dat ook heel goed heeft gedaan! Door een ander lettertype te kiezen, een andere lettergrootte ..ehm.. een gekleurde achtergrond. En daar kun je dan mee spelen. En ik had het zelf al helemaal in het manuscript aangegeven: alles wat van buiten kwam, alle informatie, dat had ik blauw gemaakt. Alle gedichtjes waren paars. Alle dingetjes die ik in de kantlijn had gezet, want er staan ook een soort opmerkingen in de kantlijn steeds bij, die had ik allemaal groen gemaakt. De ervaringsverhalen waren schuin. Dus zij kon zelf wel al zien wat voor een stukje tekst het was. Alleen heeft zij dat dan weer netjes in het boek neergezet, zodat het heel rustig oogt. Op elke bladzijde, er gebeurt wel wat, maar het moet ook rustig ogen. Het moet wel evenwichtig zijn als je de bladzijde opendoet. Als je het boek openslaat moet links en rechts ook een beetje een evenwichtig beeld hebben.
Dat kost heel wat tijd. En dat heeft ze elke keer weer naar mij toegestuurd. En dan gaf ik daar weer ook weer feedback op, opmerkingen op. Van nou dat is heel goed. Daar vind ik het plaatje niet leuk van. Daar heb je dat zo opgeschreven, maar het is belangrijker om daar de nadruk op te leggen, dus dat moet dik gedrukt zijn en dat juist niet. Al die dingen kon ik dan aangeven. En dat heeft zij dan weer aangepast. En zo kwamen we uiteindelijk tot dat hele boek, tot het hele manuscript wat vormgegeven was.
En dan is het hele boek klaar en ga je er nog een keer helemaal doorheen. Dus dan moet je nagaan, ik heb het zelf natuurlijk al heel vaak gelezen. Maar ook de vormgever is er al heel vaak door heengegaan. Ook omdat ze die redactie heeft gedaan. Heeft zij natuurlijk al heel veel qua inhoud daarover gelezen. En dan moet je ineens -op het allerlaatst- met hele andere ogen gaan kijken alsof je het boek voor het eerst ziet. En dan ga je kijken van klopt het allemaal? En dan zie je ineens hé daar staat een puntje te veel. Daar is een puntje vergeten, in een lijstje dan moet het een heel mooi lijstje onder elkaar zijn en dan heeft ze dat puntsgewijs gedaan en oh ja maar dat is een andere opmerking en komt daar ook een puntje voor. En dat soort kleine, ja vormgevingsfoutjes probeer je daar dan nog uit te halen, zodat dat nog duidelijker wordt. En dat hebben we voor mekaar gekregen. Want op het moment dat ik dat dan gezien heb, zag zij oh maar daar is dat nog aan de hand. Ga ik ook meteen even aanpassen. ..Ehm.. ook de bladzijdenummers moeten allemaal kloppen. De hoofdstuknummers. Klopte dat wel op elke bladzijde? Nou, al die dingen hebben we dus op die manier ook nog doorgenomen, totdat we op een gegeven moment hadden van: nu is het klaar! Dit is het! Dit is precies zoals ik het wil hebben.
En toen is het naar de drukker gegaan. De drukkerij die heeft aanleverspecificaties. En die had de vormgever al doorgenomen. Maar het bleek dat deze drukker, de grafisch vormgever daarvan, die dat allemaal moet controleren daar, die was ook nóg strenger dan alleen maar in die specificaties stonden. Dus ook dat moest een paar keer heen en weer van drukkerij naar vormgever om dat voor elkaar te krijgen. Onder andere ook nog, bij de cover. De achterkant van de cover of eigenlijk de rug van de cover. Dus als je het boek dicht geslagen hebt, dan heb je de rug, daar lees je dan de titel, dan zie je mijn naam staan. Dat moet precies een bepaalde maat hebben, want op het moment dat je het open slaat, ja er zit een kneep in, dan gaat er iets... wat dan dubbelvouwt, en dat moet kloppen. Dat moet niet dwars door de naam lopen en zo. En nou, ook dat moest nog aangepast worden. Want voor dit boek, moet zoveel bladzijdes -uiteindelijk zijn het 200 bladzijdes geworden- en met dat soort cover, krijg je dus de kneep op dat en dat plekje. Dus het moest heel nauwkeurig aangegeven worden. Nou, dat heeft de vormgever ook gedaan en gisteren, 21 oktober, is het helemaal akkoord bevonden. Zowel de inhoud als dus de cover.
En het is dus nu op weg naar de drukkerij, ik denk ergens in het oosten van Europa dat het is. Dat gaat natuurlijk allemaal digitaal. Het wordt digitaal aangeleverd. En ik had al langer geleden afgesproken met de drukkerij die wel in Nederland zit, wat voor soort papier het moet zijn. Wat voor soort cover het moet zijn. Al die specificaties daarvan, die waren al bekend. Dus zij hebben dat met de drukker al helemaal afgesproken van, dat papier moet er dan zijn. Voor zoveel boeken. Dus alles ligt al klaar!
Dus als het goed is, gaan ze dat ook tussen nu en 12 november... wordt het helemaal gedrukt. Dan is het helemaal afwachten totdat het boek op een gegeven moment deze kant op komt. Heel spannend dus!
Er zijn een paar spannende momenten in het hele schrijfproces geweest. Dat was de eerste keer, de eerste meelezer ging meelezen. Toen mijn man dus dat hele manuscript onder ogen kreeg en daar dat ging lezen, vond ik dat heel spannend. Wat gaat ie ervan vinden? Daarna natuurlijk de andere meelezers, dan ga je het naar buiten toe doen. Dan op een gegeven de redacteur die dat dan begint te lezen van nou ja vindt ze het wel wat? Klopt dit nou wel, dit verhaal? Komt het duidelijk over? En het volgende moment is dan toch dat nu alles in orde is en ik heb het nu echt uit handen gegeven, dat het gedrukt gaat worden en dat het ook écht een fysiek boek gaat worden. Een papieren boek wat ik straks in handen heb.
Allemaal van die mijlpalen die dan zitten in zo'n proces, in zo'n schrijfproces. En elk deel van dat proces heeft z'n aandacht gehad. Kostte ook heel veel aandacht. Ik weet ook nog wel dat dat dat laatste moment van die vormgeving dat, dat, dat je op dat moment nog dingen kunt veranderen. Dat ik dat ook heel spannend vond. Nu moet ik héél goed blijven kijken, ik moet even met andere ogen nog een keer alles doorlezen. Klopt het nou wel? En heb ik niets over het hoofd gezien? Dat vraagt aandacht.
En uiteindelijk ja, je zou kunnen zeggen: ik ben in 2018 begonnen met schrijven. Ik zeg zelf eigenlijk dat het 2020 was. Toen heb ik besloten om er écht een boek van te maken. En dan is het nu 2025, het heeft dus 5 jaar geduurd voordat dit boek er ook echt fysiek aankomt. Een heel proces dus, dat aandacht vraagt.
De volgende keer ga ik het met je hebben over wat er nu nog allemaal, waar ik mee bezig ben. Want dat boek moet ook z'n weg vinden straks naar buiten toe. En daar ben ik nu al mee bezig om allerlei dingen in gang te zetten, waar ik allemaal rekening mee moet houden.
Dit was seizoen 10, aflevering 3: 'Proces dat aandacht vraagt' van de podcast 'Evenwicht, je leven'. Je hebt geluisterd naar Paula Hijne. Dank voor het luisteren en tot de volgende keer.