Oscillopsia, wat is dat nu weer? Moeilijk woord ook. Het betekent 'trillend beeld'. Dat gebeurt als er geen beeldstabilisatie is. Een van de functies van het evenwicht is beeldstabilisatie. De evenwichtsorganen sturen de oogspieren aan die hiervoor verantwoordelijk zijn. 

(Foto: Marco Bakker, straat in Zeewolde)

Volledig transcript:

Welkom bij de podcast 'Evenwicht, je leven', de podcast over ons evenwicht in de breedste zin van het woord...

En ik maak deze podcast naar aanleiding van het boek 'Evenwicht, in uitvoering'. Dat boek dat vertelt precies hoe ons hele evenwicht en evenwichtsstelsel, ons evenwichtssysteem, hoe dat werkt. Heel veel mensen weten dat nog niet en mijn missie is om dat dus uit te dragen, om dat de wereld in te brengen, omdat het zo'n mooi fascinerend zintuig is. Dus naar aanleiding van het boek en naar aanleiding van al die verhalen die daarin staan, maak ik deze podcast omdat er nog zó veel meer is te vertellen over dat evenwicht. En dit is seizoen 5 alweer, seizoen 5, aflevering 2: Oscillopsia.

En wat is oscillopsia? Een heel moeilijk woord. En waarschijnlijk heb je er nog nooit over gehoord. Oscillopsia betekent: trillend beeld. Alleen ja, wat heeft een trillend beeld nou met het evenwicht te maken? Dat ga ik in deze aflevering aan je uitleggen.

Het heeft namelijk alles te maken met de functie ‘beeldstabilisatie’. Ik heb het hele evenwicht onderverdeeld in 5 functies en in het boek noem ik het de 5e functie, beeldstabilisatie. Dat wil niet zeggen dat het de minst belangrijke is. Integendeel, het is juist een heel belangrijke functie, want juist door het meten van die beeldstabilisatie, kunnen ze, kunnen de artsen er ook achter komen hoe goed het gesteld is met het evenwicht. Dus het is juist een heel mooi meetinstrument. Nou wij hebben ook de ogen heel erg nodig om ons goed in evenwicht te houden. En dat gaat niet zomaar. Want wat gebeurt er? Die evenwichtsorganen die we hebben, als je dus je hoofd gaat draaien, zijn er allerlei prikkelingen in die evenwichtsorganen en die worden dus naar het hele lichaam gestuurd. En in dit geval… gaan die prikkelingen, die geven ook de informatie door naar de oogspieren. Je oogspieren die worden aangestuurd door de evenwichtsorganen. En als ze dat helemaal goed doen, dan houd je een heel duidelijk beeld, dat heet dus dan de beeldstabilisatie.

Het ...ehm... gezichtsbeeld op het netvlies, dat wordt dan stabiel of blijft stabiel. En een andere naam ervoor is ‘blikstabilisatie’ of ‘oogfixatie’, noemen ze het ook wel.

Maar hoe werkt dat dan? Hoe kunnen die evenwichtsorganen dat nou doorgeven aan die oogspieren? Dat heeft te maken met, nou stel maar even voor dat je je hoofd zelf naar rechts draait, dan hebben we in die evenwichtsorganen, daar zitten allemaal kanalen en één kanaal daarvan is horizontaal. En op het moment dat jij naar rechts draait, dan zijn er heel veel impulsen aan de rechterkant van de evenwichtsorganen in het rechteroor en aan de linkerkant, zijn er minder impulsen. En dat verschil tussen links en rechts, dat wordt doorgegeven naar de hersenstam. En vanuit die hersenstam worden die verschillen, in dus die impulsen, die worden dan doorgegeven aan de oogspieren, zodat, als je naar rechts draait met je hoofd, je ogen naar links draaien. En dat gaat supersnel!

Dan kan ik ook nog wel even vertellen, want dat komt namelijk in die hersenstam. Die hersenstam is ook een essentieel onderdeel in ons lichaam. Eigenlijk in onze hersenen. Die evenwichts ...ehm... signalen, die prikkelingen, die gaan door de achterste hersenzenuwen en die komen dan in de hersenstam en die hersenstam zit helemaal achterin het hoofd, helemaal onderin. En het is eigenlijk ons oudste hersendeel wat we hebben. Daar komen al die signalen uit het hele lichaam, komen daarbinnen, maar ook dus dan die van de evenwichtsorganen. En in die hersenstam zitten dan de vestibulaire kernen. En die vestibulaire kernen, daar komen al die prikkelingen binnen, en dat wordt dan verbonden naar de kleine hersenen en dat gaat dan ook alle kanten op in het hele lichaam. Ook naar het ruggenmerg. Het gaat naar de grote hersenen en naar de middenhersenen. En in die hersenstam, daar vindt ook de kruising van zenuwbanen plaats. Dat geef ik net al aan, als je dus naar rechts beweegt met je hoofd, dat dan je oogspieren dus naar links gaan. Dat vindt allemaal plaats doordat het in die hersenstam, daar dus die ...ehm... kruising plaats vindt.

Het is een ingewikkeld proces, want het gaat niet alleen door die vestibulaire kernen, er zijn nog andere dingen die daar allemaal mee te maken hebben in dat hoofd. Het gekke is wel, dat, nou ja, het is in ieder geval tegengesteld. Je doet je hoofd naar rechts en je oogspieren gaan naar links, tegengestelde beweging. En dat gaat zó supersnel, dat je ogen gaan tegen-bewegen, dat het dus een reflex wordt genoemd. Het heet dan ook de Vestibulo-Oculaire Reflex afgekort: de VOR. Als je dingen over het evenwicht leest, dan lees je ook heel vaak over de VOR en over de beeldstabilisatie. En die reflex, het gaat zó snel, want de tijd van reageren van die evenwichtsorganen naar die ogen toe is 8 milliseconden, dus het is supersnel en je zou kunnen zeggen dat deze snelheid niet met het oog waarneembaar is, alleen ja, ...ehm... je merkt het wél, want je beeld blijft stabiel, dus je merkt het wel zéker op alleen het gaat zó supersnel!

En dus die oogreflex wordt in werking gesteld op het moment dat je dus je hoofd beweegt. Als je je hoofd van links naar rechts, naar boven naar beneden, al die ...ehm... verschillende standen die verschillende bewegingen, die registreren dus die evenwichtsorganen, die nemen die prikkelingen allemaal op. Die nemen dat waar en geven dat door naar de oogspieren, zodat je een beeld, een stabiel beeld blijft houden. En je kunt dat zelf ervaren!

Ga maar eens even staan en dan neem je je wijsvinger voor je en daar kijk je er met twee ogen naar. En dan ga je je hoofd heen en weer bewegen. Ik doe het nu zelf ook. Als ik dan heen en weer beweeg, dan kan die vinger gewoon goed blijven staan. Die blijft ook zelfs... nou hij beweegt een klein beetje ten opzichte van de achtergrond, maar ik zie dat die vinger nou, nog redelijk scherp. Nou andersom, nou houd je je hoofd helemaal stil en dan ga je je vinger bewegen. En als je die vinger beweegt, dan merk je dat je heel moeilijk je oogspieren steeds heen en weer kunt laten schieten, dat het bijna niet lukt. En als je dus die vinger heen en weer beweegt, dan zie je hem dus eigenlijk onscherp worden en dat komt omdat dus die Vestibulo-Oculaire Reflex die wordt niet in werking gesteld. Die ...ehm... gaat niet ‘aan’, omdat je je hoofd stilhoudt. Dus dat werkt alleen maar als je je hoofd aan het bewegen bent. Dus dat is dan heel belangrijk.

Dan gaan we dus naar die oscillopsia. Op het moment dat die evenwichtsorganen helemaal niet goed meer werken, dan worden die oogspieren niet meer goed aangestuurd en dan krijg je, als je aan het bewegen bent, krijg je een trillend beeld. Als je je hoofd dan beweegt, dan is de hele omgeving, alles waar je naar kijkt -helemaal ook als je loopt, dan ben je al op en neer ook aan het bewegen- dan krijg je een trillend beeld. Dan beweegt alles! En dat, ja, dat maakt ook dat als iemand dus zegt ook, dat hele beeld dat beweegt, dat er dan al een lichtje op moet gaan bij onder andere de opticien, oogarts, om te zeggen van: oh, dan zou het wel eens kunnen zijn dat die evenwichtsorganen niet goed werken.

Ik heb het zelf ervaren op de momenten dat ik die hele hevige aanvallen van draaiduizeligheid had -tegenwoordig heb ik die nou, even afkloppen, die heb ik niet meer- maar tijdens zo'n hele hevige aanval van draaiduizeligheid, op het moment dat ik dan opsta, dat kan ik niet in mijn eentje, ik moet dan écht geholpen worden, anders val ik gewoon om, en ik ga dan lopen -vaak omdat ik dan naar de wc moet- want tijdens zo'n aanval van draaiduizeligheid lig ik gewoon stil in bed, helemaal niks doen, niks bewegen ook mijn hoofd niet bewegen, want op het moment dat ik toch moet lopen omdat ik naar de wc moet, dan helpen ze me. Maar als ik dan mijn ogen open heb, dan zie ik dus het hele beeld op en neer gaan. Dan is alles in beweging, waar ik naar kijk! En dat is een heel onaangenaam gevoel. Ook omdat je jezelf nog niet eens goed recht houdt en als ik dan weer ga liggen en ik lig weer hélemaal stil, dan is dat weer weg. Dan ja, wordt die VOR, dat maakt dan helemaal niet uit of ie wel of niet werkt, want ik houd mijn hoofd dan toch stil. Meestal ook mijn ogen dicht. Dus dan zie je dat verder niet eens. Het kan ook zijn dat je ogen onwillekeurig heen en weer bewegen. Dat is nystagmus, dat is op het moment dat dan aan één zijde het evenwichtsorgaan helemaal is uitgevallen, dan willen die ogen nog wel eens heen en weer schieten. En als die dan heen en weer schieten, heb je natuurlijk ook een soort trillend beeld. Alleen heeft dat weer een andere oorzaak dan dat met die VOR heen en weer bewegen op het moment voor die beeldstabilisatie. Nou, die VOR, als die dus niet goed werkt, die Vestibulo-Oculaire Reflex, dan krijg je dus dat trillende beeld, die oscillopsia.

Als je dus dan bij je opticien bent en je vertelt dat en die gaat meten, je ogen, dan ga je zitten in de stoel en dan meten ze in stilte. Terwijl je je hoofd helemaal stil hebt, gaan ze meten hoe het met jouw ogen, oogfunctie is. En dan blijkt daar dan misschien helemaal niets mee aan de hand te zijn. Misschien dat er wat sterkte nodig is, dat je wat beter kan zien als je daar bepaalde glazen voor hebt, maar dan heb je geen last van een trillend beeld. Pas op het moment dat jij weer gaat lopen, dat zouden ze dan moeten meten. Op het moment dat jij gaat lopen en het gaat trillen, dan is er natuurlijk echt iets heel anders aan de hand.

Dus eigenlijk zou elke opticien, elke oogarts, zou moeten weten van die functie van dat evenwicht. Die is essentieel, want op het moment dat jij dat trillende beeld hebt, kun je beter naar een kno-arts gaan om goed te laten meten hoe dat dus zit met die ogen. Want via die ogen meten ze dan de toestand van je evenwichtsorganen, de werking van je evenwichtsorganen. Dus ja, die hele ...ehm... de hele oogfunctie, wat betreft dus dan de oogspieren en de beeldstabilisatie, die is heel belangrijk voor ons hele evenwicht, met name ook dus om dat goed te kunnen meten hoe dus die evenwichtsorganen werken.

Dan heb je dus wel een probleem op het moment dat iemand heel slecht ziet of dus helemaal niets meer ziet. Dat die blind is, dan kunnen ze al deze metingen, die ze met ogen doen, helemaal niet doen. En dan wordt het dus wel heel moeilijk voor een kno-arts om het evenwicht goed te meten, de evenwichtsorganen hoe de werking daarvan is. Dan zou je dat alleen maar kunnen meten met kijken hoe iemand beweegt, door een ruimte heen, hoe die stapt, hoe die zich moet verplaatsen en compenseren met zijn benen en zo. En dan moet er op een hele andere manier gekeken worden, want via die ogen is dat dan niet mogelijk.

Oscillopsia, trillend beeld. Zo heet deze aflevering en het gaat natuurlijk eigenlijk over die bijzondere functie van ons evenwicht: beeldstabilisatie.

Dank je wel voor het luisteren, dit was seizoen 5, aflevering 2 en nou ja, ...ehm... van de podcast 'Evenwicht, je leven', en tot de volgende keer!