Hoe krachtig een beeld kan zijn.
Een heel belangrijk kantelpunt in mijn leven was het zien van dit schilderij: Vliegend tapijt, geschilderd in 1880 door Viktor Vasnetsov. Ik zag het in 2008 voor het eerst, in het Gronings museum. Dit schilderij heeft mij doen inzien dat ik op reis ben en mag kiezen waar ik naartoe ga, waar ik stond en sta: namelijk evenwichtig in het leven met een evenwichtsbeperking. Ik heb andere keuzes gemaakt in werk, communicatie, vrije tijd- eigenlijk in mijn hele levensstijl. Ik ben anders gaan kijken naar mijzelf en naar de ander. Als een vuurvogel ben ik herrezen uit de as.
Volledig transcript:
Seizoen 2, aflevering 2: 'Ik zie, ik zie wat jij niet ziet'
'Ik zie, ik zie wat jij niet ziet', dat heb ik tijdens zo'n wiebeldag. Als ik dus dan loop dan trilt het hele beeld. Tijdens het lopen, krijg ik de horizon niet scherp. Dan blijft alles op en neer bewegen en dat heet: oscillopsia. Trillend beeld, er is geen beeldstabilisatie en dat is een hele belangrijke functie van het evenwicht. En bij mij werkt dat dus niet op het moment dat mijn evenwichtsorganen, ja even toch minder goed werken dan andere momenten. En die dagen heb ik, want het is beschadigd. En de ene dag is dat meer, dat ik daar meer last van heb dan de andere dag. Dat noem ik dan ook wiebeldagen.
Een andere vorm van dat je -en dat kun je als buitenstaander wel zien bij iemand die dat heeft- dat is nystagmus. En nystagmus dat zijn wiebelogen, trilogen en dat gebeurt bij mensen met eenzijdige uitval en dan op het moment dat dus eenzijdige uitval er is, dan gaan die ogen heen en weer bewegen. Horizontaal heer en weer! Ritmisch. Die oogbollen schieten dan heen en weer! Daar kun je dus helemaal niets aan doen. Je kan het ook niet tegenhouden. En bij het onderzoek naar evenwicht wat beschadigd is, waar uitval is, dan kunnen ze dat ook opwekken. Dan doen ze dat juist expres. Dan gaan ze die nystagmus opwekken en dan krijgt de patiënt ook een bril op, zodat de arts heel goed kan zien hoe die nystagmus verloopt. En hoe heftig die is. Je kunt daar ook wel filmpjes van vinden op YouTube en zoals ze dus... zoek maar op, op nystagmus dan kun je ook zien dat die oogbollen dus dan heen en weer schieten! En soms kun je dat dus ook zien bij iemand die dat dan heeft dat je dat ook écht ziet!
Ik heb het zelf voor mezelf wel eens meegemaakt dat ik het in de spiegel ook kon zien, heel, heel ja, minimaal. En toen was het op dat moment dat ik écht aan één kant last heb, maar meestal heb ik het aan twee kanten. Ik heb tweezijdige Ménière, dus dan is die uitval ook aan twee kanten. Dus die nystagmus is bij mij minder dan bij andere mensen, want dat wordt met name opgeroepen dus bij éénzijdige uitval van die evenwichtsorganen.
En deze podcast heet: 'Ik zie, ik zie wat jij niet ziet'. En ik wil niet meer verder over dat technische hebben. Waar ik het over wil hebben is over het schilderij, ik heb daar een afbeelding van voor mij staan, hier. Een schilderij wat voor mij ontzettend belangrijk is geweest in het hele proces na de eerste aanval van draaiduizeligheid ten gevolge van de ziekte van Ménière. En dan gaan we terug naar 2008, daar was dat. En dan ga ik eerst even een stukje informatie delen daarover, dan weet je ook waar het over gaat. Want die afbeelding, dat schilderij, jij kan het niet zien en ik probeer het wel te gaan beschrijven.
Maar de informatie daarover is een vliegend tapijt. 'Flying carpet' in 1880 geschilderd door Viktor Vasnetsnov, als ik het goed zeg, want het is een Russische naam. Russische kunstschilder en die woonde in Moskou. En het is geschilderd in opdracht van een machtige man: Savva Mamontov en die heeft het gevraagd om het als een wandvulling voor een nieuw spoorwegstation te maken. En dit vliegende tapijt, dit schilderij, werd toen ineens symbool voor een vlucht naar een nieuwe wereld. Toekomstige voorspoed en misschien zelfs wel vrijheid van geest. En de verbeeldingskracht van het verhaal als instrument voor een maatschappelijke boodschap, zorgde ervoor dat de schilderijen van Viktor Vasnetsnov niet louter als een betoverend rijk van de fantasie konden worden beschouwd. En door de combinatie van de realistische weergegeven werkelijkheid met de fantasierijke en betoverende situaties, ontstonden er schilderijen die blijvende indruk achterlaten bij de kijker.
En daar komt ie: want dit verhaal wist ik niet. Dit, wat ik nu net verteld hebt, heb ik pasgeleden gevonden op de website: cultuurarchief Russische sprookjes. Nu weet ik dit wel. In 2008 wist ik daar niets van. In 2008 zijn wij in de voorjaarsvakantie, ik had toen net ongeveer twee jaar de ziekte van Ménière, ik liep nog steeds met een wandelstok, en we gingen met ons gezin naar Groningen. In Groningen, Loppersum, een heel klein plaatsje. We gingen daar logeren in een hotelletje en één van de dagen dat we daar waren, zijn we met de trein gegaan naar de hoofdstad Groningen. Want ik wilde heel graag een keer naar dat Gronings museum. Dus daar zijn we naartoe gegaan en wat bleek? In dat museum waren er Russische sprookjes, volksverhalen en legenden en daar dus allemaal schilderijen van. Dat wist ik niet van tevoren. Ik wilde gewoon het Gronings museum bekijken en het kwam wel heel mooi uit dat dit het thema was. Want we hadden onze jongens ook mee en die vonden dat natuurlijk ook wel heel mooi, al die plaatjes. Al die fantasierijke afbeeldingen. Ja, zij smullen daarvan. Zij vinden dat heerlijk, ze lezen ook graag fantasy boeken. Doe ik zelf ook. En die schilderijen die passen daar dan wel in. Dus wij lopen daar dus langs al die schilderijen en bekijken dat en écht! Ja! Hele mooie afbeeldingen!
Toen kwamen we ineens in een grote zaal, een ruime zaal, misschien wel de hoofdzaal in het Gronings museum, dat weet ik niet, en ik zie daar een schilderij 5 bij 10 meter, 5 hoog, 10 meter breed. En ik sta daar te kijken, en weet niet wat me overkwam! Ik wist niet wat me overkwam! Ik kon alleen maar kijken! En kijken! Totdat één van mijn kinderen naar me toe kwam en die zei: ‘Mam, kom je mee? Mam, je mond staat helemaal open!’ Ik stond dus écht met mijn mond open van verbazing te kijken naar dat schilderij! Het schilderij van die Viktor Vasnetsov. Een vliegend tapijt. En ik wil dat vliegend tapijt nu gaan beschrijven. Want later, niet op dat moment, op dat moment kon ik alleen maar kijken. Het was écht vol verbazing, rillingen over m'n rug, ik had, ik zag iets en op dat moment wist ik nog niet wat het mij zou brengen, maar het was wel achteraf gezien dan ook echt zo'n kantelpunt in mijn leven, dit had ik nodig om de volgende stappen te zetten.
Het is een schilderij van een vliegend tapijt. Zo is ook de titel van het schilderij zelf. En het is écht zo'n oosters tapijt, een heel groot oosters tapijt, wat dus ook in de lucht... en je ziet ook dat het beweegt. Daar bovenop, staat een man en die man staat daar stevig en je ziet dat de wind aan zijn kleren trekt en die staat daar met een vogelkooi in zijn handen. En in die vogelkooi zie je een hele hoop licht en daar zie je een vogel. Dat was dus een vuurvogel. En die vuurvogel die werd meegenomen door deze man op dat tapijt. Geen idee waar ze naartoe gaan.
En later kon ik pas benoemen wat dit schilderij mij deed! Die man staat daar stevig terwijl de wereld onder hem, dat tapijt, in beweging was. Het was geen stevige ondergrond en toch stond hij wél zelf stevig! Nou ja, voor iemand dus waarbij dat evenwicht niet goed werkt, ik... ik...vond dat zoiets van: dat kán dus. Dat als de ondergrond niet stevig is, als je fundamenten onder je weg zijn gehaald, kun je tóch op een gegeven moment een plek vinden waar je stevig staat. En hij had die vuurvogel, die kooi vast, die kooi ja, die kan open, er kan ook iets uit. Daar kun je ook weer iets anders in doen, maar hij koestert het. Het lijkt, wat ik dan zelf vind, hij koestert datgene wat erin zit en daar zit dus die vuurvogel in. En ik heb wel eens gezegd van, dat in 2006 toen ik die eerste aanval van draaiduizeligheid kreeg en daarna dus ook echt m'n werk ging verliezen, omdat ik dat gewoon niet meer kon, de sociale contacten waren er helemaal niet. Was in 2008 nog wel allemaal aan de gang ook. Dat ik weinig mensen ontmoette, ik kon niet eens zelfstandig reizen, ik liep nog steeds met een wandelstok. Ik wist niet wat ik wilde, ik wist niet waar ik naartoe kon. Waar het me zou brengen. En tegelijkertijd wist ik wel dat ik daar krachtig uit zou komen. Ik ging dingen op een andere manier bekijken. Ik ging dingen anders oppakken. Ik was zelf ook die vuurvogel!
Een vuurvogel die uit de as weer herrijst! Die weer omhoogkwam. Het is écht dat dat op een gegeven moment allemaal is stilgelegd, mijn leven is stilgelegd en ik mocht weer helemaal oprijzen en dat bracht dat beeld mij!
Ik vond dat zó, achteraf dus die woorden die ik ervoor vond, zo'n krachtig beeld! En die man die neemt dus die vuurvogel mee, in mijn beleving dus echt omarmt datgene wat er gebeurt en tegelijkertijd is hij op weg. Hij staat op het schilderij en het schilderij gaat ergens naartoe!
En je weet nog niet waar naartoe en ik wist op dat moment ook niet waar ik ging eindigen. Ik wist niet waar ik aan land kwam! Want deze, dit tapijt, is in de lucht! En tegelijkertijd kon hij wel overzien wat er allemaal onder hem was. Dus hij kan ook kijken: waar wil ik naartoe? Dus er is uitzicht! En hij kijkt vooruit, hij kijkt niet achteruit, hij kijkt vooruit en hij kijkt tegelijkertijd dus ook naar die, naar de grond, naar nou, ja, wat er allemaal onder hem is, om te zien waar hij zou kunnen landen.
En heel klein aan de linkerkant onderin beeld, zie je een paar uilen. En uilen, ja ik heb wat met uilen. Ik heb een hele uilen-verzameling hier in huis. Kleine uiltjes, grote uiltjes, stenen, van stof, hout, van alles wat. Uilen staan voor mij symbool zo van de wijsheid. Dat hoor je ook vaak bij de uil. Een wijze uil, de wijze uil. Die wijsheid, die neem ik mee op mijn reis en dat was ook dat symbool, die symboliek op dat schilderij dat die uilen dus meegaan op reis. De kennis de ik heb, die ik in al die jaren heb ervaren, die schat aan ervaringen, aan vaardigheden, aan kwaliteiten, ik kan het allemaal meenemen, op reis naar daar waar ik naartoe ga. En dat schilderij was dus een uitdrukking op dat moment voor: ik ben op reis. Ik kom, als een vuurvogel, verrijs ik uit mijn as, met een hele wiebelige ondergrond. Onduidelijk wat er allemaal staat te gebeuren, kan ik toch stevig staan en ik weet niet waar ik uit ga komen. En dat is helemaal goed! Dat is juist ...ehm... ja, ik wil bijna zeggen verrijkend! Ik kan zo ver om me heen kijken, dat ik mag kiezen waar ik naartoe ga! En waar ik ga landen uiteindelijk.
Dus op dat moment, in 2008, voor dat grote schilderij in die ruimte, wist ik niet wat het mij bracht. Maar het heeft zo'n indruk achter gelaten dat ik elke keer als ik dat verhaal -wat mij toen overkwam- dat ik dat vertel krijg ik elke keer weer kippenvel. Dat is zoiets, iets... ja bijzonders dat dat ik dat heb ervaren. Ik had ook nog nooit ervaren dat een beeld zó krachtig kon zijn. Dat was de eerste keer voor mij dat een beeld mij zó bij blijft. Ik ben toen ook gaan kijken of er een poster van te koop was daar, in dat Gronings museum. Daar in zo'n winkeltje heb je altijd bijzondere dingen, ook van de tentoonstelling die er was, maar ze hadden alleen maar, helaas, alleen maar ansichtkaarten. Vond ik super jammer want ik wilde hem graag op een poster hebben want ik wist: dit is iets bijzonders! Dit is iets wat ik wil koesteren. Dit is iets wat ik ...ehm... bij wil blijven. En gelukkig kan ik later op internet, kan ik het allemaal vinden.
Ik heb toen ook een goede afbeelding gevonden en dat heb ik op een, ja soort vinyl laten drukken, zodat ik dit schilderij ook mee kan nemen. Als ik ergens iets ga vertellen, kan ik hem oprollen, meenemen, uitrollen en laten zien en ook weer makkelijk meenemen naar huis. Want dit is wel een verhaal wat ik wil blijven delen. Dit is iets wat mij zóveel brengt omdat er in dat beeld alles zit, op dat moment, wat er met mij aan de hand is. En als ik nu kijk, waar ik nu sta in 2021, 15 jaar later, na dus die allereerste aanval van draaiduizeligheid, maakt dat ik nu hier sta! En als ik weer naar dat schilderij kijk, dan ben ik nog steeds op reis! Ik ga niet aan land, ik hoef niet ergens perse te landen. Ik kan gewoon blijven leren. Blijven kijken waar ik naartoe wil. Ik hoef niet perse een ja, een doel te hebben wat helemaal klaar is. Elke keer komt er wel een nieuw doel, waar ik naartoe wil.
En de vuurvogel die uit zijn as herrezen is, die is er en die mag ik meenemen. En ik sta stevig. Terwijl ik nog steeds, dat evenwicht is beschadigd en toch sta ik evenwichtig in het leven! En als je naar de eerdere podcast hebt kunnen luisteren, heb je ook wel begrepen dat dat niet statisch is, want ik laat me ook nog wel eens gewoon uit mijn evenwicht brengen! Met name ook toen de hele pandemie begon dat we dus ...ehm... dat we een heleboel niet meer mochten. Dat was voor mij zo onvoorstelbaar, zo... dan word ik écht even uit mijn evenwicht gehaald en dan is mijn psychisch evenwicht, wat direct weer invloed heeft op mijn fysieke gesteldheid en ja, dat is niet anders! Ik weet dat dat er is. En daarom ook, ik weet ook wel weer hoe ik me kan herpakken op een gegeven moment, want dat heb ik in de loop der jaren dus wel geleerd. Ik kan me herpakken om toch weer stevig te gaan staan en dan is het ook letterlijk stevig staan. Letterlijk m'n voeten neerzetten, m'n voeten op de grond, goed de aarde voelen. Rechtop!
En dan voel ik me ook écht stevig staan. En dat blijft altijd aandacht vragen. Het is belangrijk dat ik daar elke keer aandacht voor heb, dat ik het bewust doe. Dat ik in beweging blijf, ook. En juist ook af en toe me fysiek écht uit evenwicht breng door te springen, door achteruit te springen, op te springen, ergens vanaf te springen. Door een draaiing te maken tijdens het dansen. Dat blijft nodig, fietsen sowieso. Rechtdoor lopen is altijd een aandachtig proces. Belangrijk om in beweging te blijven. En tegelijkertijd juist door dat bewegen, door ...ehm... sportoefeningen te doen en zo, versterk ik mijn eigen evenwicht weer.
En als ik psychisch uit evenwicht ben en ik kan dat fysieke evenwicht weer even wat meer versterken, heeft dat direct weer invloed op dat psychische. Dus hoe je het wendt of keert, het evenwicht is dynamisch, gaat op en neer. Gaat heen en weer. Het hoeft ook geen statische toestand te worden. Het is alleen belangrijk voor mij dat het aandacht vergt en dat het helemaal oké is. Op dat moment dat schilderij in 2008, toen ik daar in die grote zaal stond, in het Gronings museum, wist ik dat allemaal nog niet. Kon ik er nog niet de woorden aan geven aan wat ik toen dus zag.
'Ik zie, ik zie wat jij niet ziet'. Jij als luisteraar weet niet over welk schilderij ik het heb en ik hoop dat ik je een beetje heb mee kunnen nemen in wat ik heb gezien, heb gevoeld, heb ervaren. En op dat moment was het alleen voor mij kijken en niet weten.En pas later heb ik de woorden ervoor gevonden en daarom kan ik dat ook nu delen met jou. Ik zag, wat jij nu nog niet ziet en ik zie het nu wel.