Er zijn verschillende betekenissen van 'horen'. De meeste betekenissen hebben met geluid en spraak te maken.

Hoe zit dat met 'Erbij horen'? Wil ik er wel bij horen? Nee. Ik wil liever 'erbij zijn'. 

(foto:Pixabay, groep mensen)

Volledig transcript 

Welkom bij de podcast 'Evenwicht, je leven'. De podcast over ons evenwicht in de breedste zin van het woord. Je luistert naar Paula Hijne, ik ben auteur van het boek 'Evenwicht, in uitvoering', maar voordat ik dat boek heb geschreven, had ik al een boek gemaakt: 'Ménière in balans'. En een van die thema's in dat boek is: erbij horen. En daar wil ik het deze aflevering met je over hebben. Dit is seizoen 8, aflevering 19: Erbij horen.

Het is al een tijd geleden, en ik weet nog precies waar het was. En achteraf gezien, had het behoorlijke impact op mij. We gingen een dagje uit met de familie en we hadden 's ochtends ergens afgesproken en daar zouden we op de hoogte gebracht worden wat we die dag zouden gaan doen. We ontmoetten elkaar in een restaurant en daar was het heel druk. Dus ik deelde mee aan de mensen die om me heen stonden: 'Zo, het is wel rumoerig hier, dan kan ik niet verstaan wat we gaan doen met zijn allen.' En mijn schoonzus die reageerde met: 'Dan moet je je heel goed concentreren, dan lukt het wel.' Ik legde heel rustig uit aan haar: 'Hoe goed ik me ook concentreer, ik versta het niet. Dat is niet omdat ik het niet wil, het lukt écht niet.' Schoonzus: 'Oh, dan doe je toch wat meer je best!' Ja, toen stond ik met de mond vol tanden; ik wist niet wat ik verder moest zeggen. En vervolgens heb ik me eigenlijk afgesloten van de groep en heb ik afgewacht tot we weer naar buiten gingen met de hele familie. Ik heb niet eens meer de moeite genomen om die dag ook maar iets te verstaan!

Ik ben die dag gewoon meegegaan, met de hele familie, zonder te weten wat er op het programma stond en zonder wat er verder nog verteld werd. En het is een hele gezellige dag geweest. En ik vraag me nu nog steeds af of ik écht iets heb gemist die ochtend in het restaurant. Volgens mij niet echt iets belangrijks. Wat me wel is bijgebleven is het gevoel van 'er niet bij horen' en dan nog niet eens door het niet kunnen verstaan, het was meer het onbegrip van de handicap die ik heb.

Voor de mensen die het boek 'Ménière in balans' hebben gelezen, die herkennen misschien dit verhaal wel, want dit staat in dat hoofdstuk waar het gaat over dat ‘Erbij horen’. Ik heb namelijk in het boek, en dat is het hoofdstuk 'Ménière en gehoor', heb ik de verschillende betekenissen van horen genoemd. En waarschijnlijk heb ik het in een andere aflevering ook wel eens genoemd, maar ik herhaal het nog een keer. Horen dat heeft verschillende betekenissen, dat is natuurlijk: gewoon het waarnemen, het waarnemen met je oren en ook ..ehm.. spraakverstaan natuurlijk. Ook dat je iemand hoort aan komen lopen. Of dat er gezegd wordt: laat eens van je horen. Daar bedoel je ook mee dat je iets auditiefs te horen krijgt. Of, ik heb het van horen zeggen. Ja, dan heeft ook iemand dat gezegd. Niet opgeschreven, maar gezegd. Of wie niet horen wil, moet maar voelen. Dat is een uitdrukking. En horen is ook wel dat je iemand in de gelegenheid stelt om zijn of haar gedachten naar voren te brengen. Zoals ook bij hoor en wederhoor gebeurt. Dan heb je ook te maken met spraak. Met woorden die tegen elkaar gezegd worden. Nou, horen is ook natuurlijk gewoon het beluisteren, het luisteren naar muziek, het luisteren naar allerlei andere geluiden in je omgeving. Maar ook ..ehm.. het muziekinstrument: de hoorn of de toeter. Heeft allemaal met geluid te maken.

Maar er zijn ook twee betekenissen van horen die niet met geluid te maken hebben, bijvoorbeeld de boeken horen in de kast. Dan heeft horen meer de betekenis van iets heeft een vaste plaats. Ook: volgens bepaalde opvattingen iets moeten. Of volgens bepaalde opvattingen dat iets gepast is, bijvoorbeeld je hoort met mes en vork te eten. Of ja, nee dat hoort niet hoor! Dat hoor je niet te doen! Dan heeft het niet met geluid te maken, maar een andere betekenis. Maar wat daar niet bij staat bij die andere betekenissen van horen is: erbij horen.

En dat heb ik altijd heel vreemd gevonden. Toen ik aan het schrijven was voor het boek 'Ménière in balans', ging ik op zoek naar die uitdrukking van: 'erbij horen' en die staat niet gewoon in het woordenboek onder het woord 'horen'. Het is best raar. Want als je niet meer goed kunt horen, is het juist veel moeilijker om ergens bij te horen! Vooral als alle mensen om je heen goedhorend zijn. Er wordt dan minder goed rekening gehouden met jou en met je beperking. Op het moment dat je die beperking hebt, dan is het vanaf dat moment voor jou zelf dat jij er moeite voor doet om erbij te willen horen. En dat is dan ook een hele andere betekenis van horen.

Daar bedoelen we mee dat je bij de groep past. Dat je meedoet. Dat je meetelt. Toen heb ik me een heleboel vragen gesteld.

Erbij horen, tot hoever wil ik er nog wel bij horen? Wat heb ik daarvoor over?

En hoe duidelijk kan ik zijn wat ik nodig heb om erbij te horen, om bij die groep te horen, bij die mensen, bij die familie.

En wat heb ik nodig van de ander? En wat laat ik aan de ander over?

Wat is mijn eigen rol hierin? Weet ik wel dat ik daar een eigen rol in heb, of ga ik pleasen?

Ga ik nadenken van doe ik het wel goed?

Het kan zijn dat ik wil dat iedereen mij aardig vindt. Dan zoek ik dus waardering bij de ander. En de ander bepaalt dan of ik ertoe doe! Wel erbij hoor!

Maar mensen met een gehoorbeperking die doen al heel veel moeite om erbij te horen. Want je probeert je dan aan te passen om zo in die groep mee te blijven doen. En dit kost enorm veel energie. Het luisteren zelf vergt al heel veel energie en dan ben je je ook nog voortdurend aan het aanpassen aan de mensen om je heen. Je bent heel alert op de signalen van iedereen en dan is het eigenlijk geen wonder dat het heel vermoeiend is om in een groep aanwezig te zijn. Dan kun je je nauwelijks vrij bewegen in die groep en volgens mij is dat wel wat je wil. Je hoort erbij als de groep mensen om je heen jou toelaat tot de groep. Maar je kunt je afvragen: wil jij daar dan wel bij horen? Is het nodig om anderen te laten beslissen of jij er wel bij hoort? Want alleen als jij er voldoende toe doet om mee te doen, dan pas tel je mee! En dat is toch raar!

Ik heb daar toen verder over nagedacht, want hoe zou het voor mij zijn om in plaats van de ander te laten bepalen dat ik erbij hoor, dat ik ertoe doe, dat ik zelf kan bepalen of ik er wel bij wíl horen! Dat ik dan van binnenuit de beslissing neem om mee te doen, om mij aan te sluiten bij de groep. Om erbij te zijn! Helemaal zoals ik ben! Dan is het mijn eigen initiatief om erbij te zijn, om daar te zijn waar de groep zich bevindt en daarvoor hoef ik helemaal niets meer... niet meer alles goed te horen, want erbij zijn komt dan zó van binnenuit, daar heeft die groep helemaal niets meer over te beslissen. En durf je dat wel?

Durf je... durf ik naar mezelf te kijken, durf ik naar mezelf te luisteren? Durf ik mezelf zó te waarderen, dat ik er mag zijn, helemaal zoals ik ben? Volledig. Met mijn beperkingen. Met mijn eigenaardigheden, met mijn tekortkomingen. Als ik dat durf, dan kan ik er volledig bij zijn, omdat ik niet meer hunker naar de waardering van de ander. Naar de aandacht van de ander. Dan hoef ik niet meer te vissen naar complimenten, dan hoef ik niet meer af te wachten dat de ander ervan vindt. En als dat lukt dan hoef ik ook geen teleurstelling meer te voelen als de ander mij niet opmerkt. Want als ik er volledig bij kan zijn met heel mijn wezen, dan ontdek ik ook dat ik de ander helemaal niet meer nodig heb. Het gekke is dat die ander dan vanzelf naar jou toe komt. Als ik mezelf zie staan, ziet de ander mij ook, want van binnenuit straal je dan iets uit. En de ander kan dat dan opvangen als die daarvoor open staat en die zal daar dan op reageren. En zo krijg ik ruimte in mijzelf en daardoor ook veel meer ruimte om de ander te zien.

En dat kan al heel eenvoudig door oogcontact te maken, door iets te zeggen, een complimentje te geven, een vraag te stellen. En zo kan ik de ander waarderen en afwachten of er een reactie komt, of ze wel of niet reageren en als het wel gebeurt, dan kan ik heel nieuwsgierig zijn naar die ander. Dan luister ik ook met al mijn zintuigen. Zo geef ik het ook wel eens aan, ik heb een gehoorbeperking en daardoor luister ik met mijn ogen, mijn gevoel en intuïtie. Ik luister dus met al mijn zintuigen en dan kan ik ook van de ander dingen leren. Wat zij zeggen kan mij raken. Als dat erbij horen niet meer in de weg zit, dan zit ik mezelf ook niet meer in de weg. En dat kan ik elke keer weer oefenen. Met name ook als ik naar een feestje ga, naar een groep mensen die ik wel of niet goed ken. En lukt het mij om daar aanwezig te zijn, om erbij te zijn, in plaats van dat ik zelf allerlei moeite doe om erbij te horen. Dan kan ik dus genieten van alles wat daar is. Dan wordt het zelfs vanzelfsprekend.

En dit is oefenen geweest hè, dat lukte in het begin niet, maar toen ik dit doorkreeg, dat het niet erbij hóren is maar erbij zíjn, dat heeft mij enorm geholpen om dus bij een groep mensen aan te sluiten, door eerst goed voor mezelf te zorgen, om eerst te genieten van mezelf en dan kan ik genieten ook van alles wat er om me heen gebeurt. Dan krijg ik oog voor wat de ander zegt, wat de ander doet, maar ook oog krijgen voor wat er nog meer te zien is. En dan weet ik ook wat ik nodig heb om mij goed te voeden. En goed te voeden, niet alleen maar met eten, maar ook met alle andere indrukken die er dan op te doen zijn. Als ik kan luisteren met al mijn zintuigen, dan kan ik aanwezig zijn door erbij te zijn, zonder dus heel veel moeite te doen, om erbij te horen.

Dat lukt ook als ik opmerkzaam ben. Als ik echt wel alert ben, maar niet alert in de zin van 'ik moet alles kunnen verstaan', maar meer alert van 'wat is hier allemaal gaande?' Wat gebeurt hier om me heen, meer vanuit een soort nieuwsgierigheid. En door zo om te gaan met dat wat op mijn pad komt, kan ik dus heel anders reageren dan vroeger. Dan kan ik andere keuzes maken, dan kan ik beter voelen wat goed voor me is. Om goed te voelen wat de juiste keuze is op het juiste moment, op dat moment!

Wat ik verder dan in het boek 'Ménière in balans' schrijf, is dan ook dat je dan, als dat allemaal lukt hè -erbij zijn- als je dan onafhankelijk kunt zijn van de waardering die de omgeving je geeft, dan laat je los dat de waardering dus van buitenaf moet komen. Die waardering die komt dan van binnenuit, het is dan een stuk zelfwaardering. En als ik eenmaal zover ben, dan ga ik pas inzien dat onafhankelijkheid helemaal niet bestaat, want we zijn verbonden met van álles om ons heen! Denk maar aan de zuurstof. Water. Aan eten. Kleding. Aan geld. Je hele omgeving waar je woont. Je huis. Van planten, van dieren. Mensen. En als één van die factoren extra aandacht vraagt, dan heb ik de keuze om er mee om te gaan en ook hoe ik me daar dan bij voel. Elke keer weer. Dus ik ben afhankelijk van heel veel factoren. En door dus dan erbij te zijn, kun je een positieve verandering teweegbrengen in jezelf. Ik heb zelf gemerkt, dan word ik inventiever, dan vind ik oplossingen voor zaken die eerst zo vanzelfsprekend waren en dat nu niet meer zijn. En ik word dan opmerkzamer ten aanzien van mezelf. Maar daardoor ook opmerkzamer naar de ander toe. En dat alles op een heel ander niveau en een heel ander tempo dan vroeger. En dat is niet beter of niet slechter. Het is gewoon goed op dit moment. In deze fase van mijn leven.

En mensen zeggen vaak, cliënten ook die bij me komen: ik wil weer terug naar het leven van vroeger. Dan hebben ze het over de ziekte van Ménière of zwaar gehoorverlies. Maar je kunt niet terug naar het leven van vroeger. Gewoon omdat we vanzelf al ouder worden, allerlei dingen in onze omgeving veranderen, dat kan nooit meer hetzelfde zijn als vroeger. Dat is ook niet nodig om daar weer naar te streven. Het is veel beter om te kijken naar dit moment en de keuzes die je nu maakt op dit moment, zijn de juiste keuzes. Als je dat doet, vanuit je gevoel, vanuit je intuïtie, dat het gewoon helemaal klopt. En dan is het niet meer met alle moeite proberen erbij te horen -en daar dus heel veel energie in te steken- maar door erbij te zíjn! Door jezelf toe te laten dat je er volledig mag zijn zoals je bent, maar ook volledig mag zijn in die omgeving waar je bent.

En tuurlijk zullen er altijd momenten zijn dat je je even helemaal niet prettig voelt op een bepaalde plek, maar dan is het ook een plek waar je op dat moment niet zou moeten zijn of waarbij jezelf dan de keuze hebt om daar weg te gaan. Die momenten zullen we altijd houden. En als je je ergens niet veilig genoeg voelt, zoek dan een manier om daar dan goed mee om te gaan. Of zorg ervoor dat je dan ergens weer binnen bent waar je je wel weer veilig voelt.

Van erbij horen naar erbij zijn, ik denk dat het een hele belangrijke stap is, als je met een bepaalde beperking zit, maar misschien geldt het wel voor iedereen in het leven. Dat je niet ervanuit gaat dat de ander jou moet toelaten, maar dat je zelf toelaat dat jij erbij mag zijn. Helemaal zoals je bent. Dit is de aflevering... seizoen 8, aflevering 19: 'Erbij horen' van de podcast 'Evenwicht, je leven'. En je hebt geluisterd naar Paula Hijne. Ik heb je even meegenomen in één zo'n klein subhoofdstuk in het boek 'Ménière in balans'. Dank je wel voor het luisteren en tot de volgende keer.