Zwaar korreltje, gaat over de heavy bodie strategie. Het is het eerste mechanische zintuig dat ooit in de evolutie is ontstaan. Het is een zwaartekrachtreceptor. Dit is voorloper van de statolietorganen. Het blijft vreemd dat de statolietorganen in ons lichaam zo laat zijn ontdekt, omdat het het belangrijkste zintuig is om te voelen 'waar is de aarde'.
(foto: pexels, kwal met staocysten, dat zijn de zwaartekrachtreceptoren in weekdieren)
Volledig transcript:
Welkom bij de podcast 'Evenwicht, je leven', de podcast over ons evenwicht in de breedste zin van het woord.... En dit keer gaat dat over dat fascinerende zintuig 'evenwicht', wat we allemaal hebben en waar we allemaal mee te maken hebben. Dit is seizoen 5, aflevering 16: Zwaar korreltje.
Ik wil het namelijk gaan hebben over de statolietorganen. Dat is een onderdeel van de evenwichtsorganen. En pas in 1900 werd dat pas opdekt, die statolietorganen. Toen ontdekte Josef Breuer de evenwichtsorganen voor de lineaire versnellingen en het voelen van de zwaartekracht. Daar werd niet bij verteld dat het al statolietorganen waren. Het wordt ook wel anders genoemd en ik heb het in het boek 'Evenwicht, in uitvoering' elke keer over hetzelfde en ik noem het dan: statolietorganen.
Maar hoe is dat dan ooit ontstaan? Want dat blijf ik vreemd vinden, dat pas in 1900, die statolietorganen ontdekt zijn, terwijl het ons oudste mechanische zintuig is wat ooit op de aarde ontstaan is. Ik blijf dat vreemd vinden dat het zo laat pas ontdekt is!
Nou, hoe zat dat dan? We hebben op aarde te maken met de zwaartekracht. En nu wil ik je graag vertellen over die evolutie van die statolietorganen. Want tijdens dus het ontstaan van al die dieren, moesten die dieren al leren omgaan met de zwaartekracht die hier op aarde heerst. En zodoende ontstonden er dus heel lang geleden al zwaartekracht-receptoren. Dat is écht, dat is helemaal wat als eerste is ontstaan voordat later de statolietorganen zijn ontstaan.
Als je dan gaat kijken naar bacteriën, bacteriën hebben geen zwaartekracht-receptoren nodig. Die hoeven namelijk niet te weten waar de aarde is, want bacteriën die hechten zich op een ondergrond of zitten in een vloeistof ...ehm... of ze bevinden zich in een organisme of ze bewegen vrij in de lucht. En de bouw van bacteriën is helemaal afgestemd op het effectief functioneren op aarde. Ze kunnen dus optimaal omgaan met de zwaartekracht en de luchtdruk, met of zonder zuurstof, met vochtigheid, de zuurgraad en de temperatuur van de omgeving. Maar daarnaast zijn ééncelligen ontstaan. Eéncelligen met een celkern, die hebben wel te maken met de zwaartekracht. En dan dient er een balans te zijn tussen de grootte, de bouw, de vorm en de inhoud van die eencelligen.
Zonder zwaartekracht zouden er namelijk reuze grote ééncelligen zijn ontstaan. Dus die zwaartekracht heeft ook een beetje een beperkende factor. Dus ja, hoe gingen ze daar dan mee om? Nou, die allereerste organismen, die ontwikkelden een mechanische prikkel, een primitief zintuig voor tast. En dit evolueerde naar de heavy body strategie. En een heavy body is een zwaar korreltje. Dat is ook, deze aflevering heb ik genoemd: zwaar korreltje. Dat is dus eigenlijk een heavy body. En het is niet bekend waar dat korreltje uit bestond. Het doel ervan was wel dat het organisme zich kon oriënteren ten opzichte van de aarde: van waar is de aarde? Zonder dat er nog allemaal andere zintuigen waren. En zo waren er verschillende soorten heavy body's en die bevonden zich dan op één plek of op verschillende plekken in dat organisme, en dan hebben we het al over meercelligen. En dit waren dus de eerste zwaartekracht-receptoren.
En bij die meercelligen zetten de ontwikkeling van die zwaartekracht-receptoren, die zetten zich voort. Vooral dus de meercelligen die zich gingen bewegen, die gingen kruipen. Ze gingen gebruik maken van verschillende mechanische prikkels en zo ontstonden er onder andere gespecialiseerde zwaartekracht-receptoren. En dat worden dan eigenlijk al wel statolieten genoemd. En zo ontstonden er daarna nog meer zintuigen. De ontwikkeling van de zintuigen is namelijk afhankelijk van de omgeving waarin het dier leeft. Daardoor zijn niet alle zintuigen in alle dieren volledig ontwikkeld, want je hebt niet overal in elke omgeving alles nodig. Maar alle mechanische prikkels zijn wel effectief in bijna alle levensvormen. En dan is dus het evenwicht een mechanische prikkel. En naast het evenwichtszintuig gaat het dan ook om andere tastzintuigen, ...ehm... de huid en skeletspieren. Het voelen van de temperatuur en pijn en jeuk. En de gespecialiseerde organen hiervoor ontstonden dus al heel vroeg in de evolutie, nou ja waaronder natuurlijk dan die, wat ik net noemde, de zwaartekracht-receptoren.
Die waren dus, die heavy body's, waren dus de eerste mechanische zintuigen die ooit zijn ontstaan. Helemaal aan het begin van de evolutie toen er nog niet eens onderscheid was tussen ongewervelde en gewervelde dieren, dat was er allemaal nog niet, maar daarin is het al ontstaan. Hoe kan het dat wij nu pas een beetje gaan begrijpen hoe ons evenwicht werkt en ook hoe belangrijk die statolietorganen zijn.
En ik noem het ook altijd dat, wat ik de belangrijkste functie vind van het evenwicht, dat is die perceptie, en dat is het voelen van de aarde, waar is de aarde? Waar bevinden wij ons zich ten opzichte van die aarde en die behoefte aan dat voelen van waar is de aarde, dat is een grotere behoefte dan de behoefte aan eten! En dat maakt het voor mij zo, ja bijzonder om dat steeds te noemen, om die functie aan te geven hoe belangrijk die is. Want als je niet kunt voelen waar de aarde is, dan voel je je niet veilig, dan kun je je zelfs angstig voelen.
Ik heb het daar al eerder over gehad en ik blijf het elke keer weer pleiten dat ik graag bekend wil maken aan iedereen, dat we deze statolietorganen hebben, als onderdeel van onze hele evenwichtsorganen, hoe belangrijk die zijn om überhaupt te kunnen bewegen op aarde. En dat wil ik zo graag blijven delen en ik hoop dat als jij nu hiernaar luistert, dat jij ook daar een beetje besef van krijgt, van dat dit bestaat!
Dat naast de halfcirkelvormige kanalen in de evenwichtsorganen, dat daar statolietorganen zitten, die niets anders doen dan registreren; waar is de aarde? Dat heeft dus te maken met de zwaartekracht. Onder invloed van de zwaartekracht kunnen ze dat registreren en ook, het voelen van bewegen. Dat je voelt dat je zelf bewogen wordt of juist niet bewogen wordt en ook welke kant je op bewogen wordt. Ga je vooruit, achteruit, omhoog of omlaag?
En dan gaat het om versnellingen, om als iets van stilstand naar versnelling gaat of dus als je al in een versnelling zit, dat je dan op een gegeven moment gaat afremmen. Die gevoelens, dat bewegen, dat is zo belangrijk dat je nou, ja, dat kunt voelen.
En waarom vind ik het belangrijk? Omdat ik weet hoe het voelt als ik niet de aarde kan voelen. En dat is tijdens zó'n héle heftige aanval van draaiduizeligheid. En ik noem dat elke keer weer, als ik zo'n heftige aanval heb van draaiduizeligheid, dan voel ik niet meer, dan weet, ja ik weet wel waar de aarde is, maar ik voel niet meer: waar is die aarde? En dat is zó'n onaangenaam gevoel, écht neem dat van me aan, dat wil je niet voelen! En nou zeggen ze al van ook als je ...ehm... in gewichtloosheid bent, dan voel je ook waar... niet waar de aarde is. En dat klopt ook, dat mensen die voor het eerst in de ruimte komen en dus in die gewichtloosheid komen, moeten altijd heel erg wennen aan dat gevoel daarvan. Want die zijn gewend dat altijd die aarde aan hun trekt, dat ze altijd te maken hebben met zwaartekracht. En als je dat ineens niet meer hebt, dan kun je écht je hele oriëntatie kwijt zijn! Dus dat klopt dan ook wel! Ik zou eigenlijk heel graag een astronaut of zo willen interviewen om te weten van, wat voel je dan precies? Dus als jij zo iemand kent en daar heb jij direct contact mee? Laat het me dan weten, want ik zou het zó graag willen, precies willen weten hoe dat voelt om in gewichtloosheid te zijn!
Dat voelt waarschijnlijk toch wel heel anders dan wanneer ik zo'n aanval van draaiduizeligheid heb. Want dan is het chaos in mijn hoofd, dan gaat het in mijn hoofd alle kanten op, terwijl ik zelf helemaal stillig! En dat is écht een heel onaangenaam gevoel! Ik wil namelijk toch heel graag weten, waar is de aarde? En waar bevind ik mij ten opzichte van de aarde, maar dat dan ook voelen! Ik kan het zien, maar ik wil het heel graag voelen. Dat geeft namelijk een heel veilig gevoel!
En dat is dus ooit ontstaan, heel lang geleden al, aan het begin van de evolutie van de eerste dieren, de eerste organismen die ontstonden, die hadden al een heavy body, een zwaar korreltje die dus registreerde waar dus de aarde was! En er zijn nog steeds ...ehm... organismen die daarmee te maken hebben, die ook dat soort korreltjes gebruiken. Zoals kwallen. Die hebben dat dan in de rand van hun ...ehm... nou ja, gelei-achtige lijf, daar zitten ook van die zwaartekracht-receptoren, die kun je eigenlijk wel vergelijken met die heavy body's. Dat zijn dan statocysten, maar dat is wel ook... zij willen zich ook kunnen oriënteren ten opzichte van de aarde en dat ook nog eens een keer in het water, waar de zwaartekracht ook nog wel veel minder sterk is.
Dus dit ja, deze aflevering ging over dat zware korreltje wat heel lang geleden is ontstaan en waar we eigenlijk, omdat het nu statolieten zijn geworden zoals we nu in onze oren hebben, eigenlijk nog veel te weinig vanaf weten en dat wil ik en blijf ik ook gewoon delen met de wereld! Dus dank je wel voor het luisteren naar deze aflevering, seizoen 5, aflevering 16: Zwaar korreltje.En ...ehm... tot de volgende keer!