Ook je oren zijn een belangrijk zintuig voor het evenwicht. Voor mij is dat vanzelfsprekend, maar voor veel mensen is het onbekend. Over richting horen, filteren van geluiden en het binnenoor. Over gehoorverlies en plotsdoofheid en hoe dat invloed heeft op het evenwicht. En wat betekent 'horen' voor mij?
(eigen foto)
Volledig Transcript
Vanochtend liep ik buiten zonder hoortoestellen, ik ga vaak 's ochtends vroeg even wandelen, een rondje doen van een half uur. En vanmorgen deed ik dat dus zonder hoortoestellen.
Dat heb ik van de week al een paar keer gedaan, want als het heel hard waait, dan is het heel lastig als ik hoortoestellen in heb. Dan zet ik ze op 'uit', kan ik ze net zo goed even uitlaten 's morgens. Maar als ik zonder hoortoestellen buiten loop, dan is het dus rustig. Dan is het veel stiller om me heen en tegelijkertijd voelt dat ook wel onzeker, want ik merk dat ik ...ehm... het verkeer dus niet hoor, ik hoor de omgeving minder om me heen. En dat maakt juist dat ik dan dus onzeker ga lopen. En ik loop nog steeds vlot door, alleen ja, ik voel zelf dat ik niet helemaal zeker loop.
Als ik met hoortoestellen buiten loop, want dat doe ik natuurlijk vaak genoeg wel, dan is het geluid van het verkeer, dat is zó ontzettend hard. Dan hoor ik ook allerlei lage tonen én hoge tonen in het geluid van die auto's die langs racen, langsrijden. En dat is dus heel hoorbaar. Tegelijkertijd hoor ik ook vogeltjes om me heen en ik hoor een keer een hond blaffen of de eenden snateren in het water, dus ik hoor veel meer om me heen. En dan vraag ik me af: loop ik dan steviger, loop ik dan makkelijker? Want ja, heb ik dan minder last van mijn evenwicht? Ik moet... eigenlijk is dat even goed om dat uit te gaan zoeken. Waar ik het wel met je over wil gaan hebben is dus over: oren, over geluiden en over oren en wat die oren nou met het evenwicht te maken hebben.
Nu is het zo, dat oren niet dus als een functie van het evenwicht benoemd worden. Dan horen ‘oren’ eigenlijk in de functie van het evenwicht: ruimtelijke oriëntatie. Daar past het het beste tussen. En ruimtelijke oriëntatie is veel breder. Maar om je goed te kunnen oriënteren buiten, ja, dan heb je ruimtelijke oriëntatie nodig en daar horen dus die oren bij.
Want wat zo gek is, toen ik begon met schrijven over het evenwicht, kwam ik dus modellen tegen en die modellen die, even kijken hoor, die heb ik hier.... ik zie ineens even wachten... ik heb even het geluid veranderd... even kijken.... want ik kijk nu op ...ehm... op het systeem en ik zie dat ik… het is eigenlijk te zacht dus ik ga even kijken wat ik daaraan kan doen... ik denk.... dat ik 'm gewoon even helemaal opnieuw moet doen.... Hè dat is nu lastig, ik zat er nou net 'in'. Nou we gaan even kijken, ik haal hem gewoon even wat dichter naar me toe en dan zie je ook weer, dat geluid is best belangrijk hè?
Geluid, hoe je het hoort. Toevallig gisteren kwam ik erachter dat de Lavalier microfoon die ik heb voor mijn mobiele telefoon, dat die... die werkte maar steeds niet en ik kwam erachter dat ik daar een batterijtje in had gedaan wat er helemaal niet in hoort en als ik dat eruit haal dan kan hij gewoon op de mobiele telefoon en kan ik dus met een dasspeld-microfoon, kan ik dan prima praten. Ja, en dat is echt, dat gaat dus geweldig. Dus ik kan nu met mijn mobiel ook goede kwaliteit geluid in een videofilmpje zetten. Dat was me tot nu toe niet gelukt.
Ik zie nu dat ik wel, dat het praten beter gaat, dus ik hoop dat je me beter kunt verstaan nu. Dat ...ehm... ik heb even andere instellingen gezet, maar ja daar gaat het ook over hè? Het gaat over oren en het gaat over horen, dus ik denk dat ik het er maar even in laat nu.
Goed. Ik heb het al gehad over, ik begon net te vertellen, toen ik net dus voor het boek 'Evenwicht' ging schrijven, kwam ik er achter dat de modellen die er bestaan (en dat is vaak in het Engels geschreven) dat in die modellen -ik zal het er even bij pakken, want ik heb hier dat schema, heb ik ooit toen aan het begin van het schrijven gekopieerd en ook in het groot opgehangen om elke weer maar te kijken, wat bedoelen ze nou in het schema, in dat model? Dan hebben ze het dus over de tast en over de huid, ze hebben het over de ogen en ze hebben het over de zwaartekracht. Dat komt allemaal in de hersenen, al die zintuigen die zorgen dat dat dan in de hersenen opgevangen wordt en doorgegeven wordt en uiteindelijk is dat het ‘houdingsevenwicht’... is dan de uitkomst ervan. Want houdingsevenwicht, goed rechtop blijven staan, dat is de bedoeling natuurlijk van het evenwicht.
Maar ik merkte dat in dat model, de oren er helemaal niet in staan. Maar ik zie ook dat de zwaartekracht, de zwaartekracht zélf is niet een zintuig! Dat hoort níet bij de zintuigen te staan, want de zwaartekracht zelf is geen zintuig. De zwaartekracht is een kracht die er is in de aarde. Die we niet eens kunnen zien en die er dus wel is en dat is een soort stabiele factor. Maar die past niet in dat schema, als je het hebt over zintuigen die nodig zijn voor dat evenwicht.
Dus ik begreep 'm niet helemaal, die modellen in dat Engels. En ik miste dus écht die oren. Ik vind dat oren ook belangrijk zijn en daar wil ik het dus even verder met je over hebben. Waarom ik dat nou belangrijk vind in relatie tot het evenwicht. En dat komt waarschijnlijk om dat ik dus zelf al merk dat er een verschil is, als ik het niet goed hoor, dat het ook direct invloed heeft op mijn bewegen. Op mijn bewegen, dat ik dus minder zeker ben en dus minder stabiel loop of ja nou, daar wil ik het dus met je over hebben. Want als we het hebben over ons gehoorzintuig, dat we weten dat onze omgeving vol is met geluiden. Je luistert nu naar mijn stem en tegelijkertijd zul je ook andere geluiden om je heen horen. De wereld is vol van geluiden tegenwoordig. Veel meer dan vroeger, omdat we nu veel meer op auditieve manier kunnen luisteren naar van alles en nog wat. Allerlei muziek kan je op verschillende manieren tot je ontvangen. De telefoon, héél veel gebeurt met een telefoon of via de computer, heel veel geluid wat je opvangt. En die geluiden zijn van heel zacht, heel subtiel tot dus knetterhard. Denk maar aan een overvliegend vliegtuig!
Zo zijn er dus ook geluiden die we nodig hebben en er zijn geluiden die we kunnen negeren, die niet belangrijk zijn. Die je dus wel binnen krijgt in de oren, maar die je hersenen zo kunnen filteren dat dat onbelangrijk is om er iets mee te doen. En dat is maar goed ook, want anders heb je een overload aan prikkels, aan geluiden die binnenkomen en als alles even belangrijk zou zijn, nou dan word je overspoeld door al die geluiden. Dan is het bijna niet meer stil.
Want we kunnen ook geluiden opzoeken. We kunnen ze zelf opzoeken. Dat doe je nu al door te luisteren naar deze podcast hè! Dan zoek je op om naar mijn stem te luisteren. Het kan ook gaan om muziek, omdat je wil genieten van de muziek. Er zijn ook geluiden die we echt willen vermijden! Geluiden die we liever niet horen en dat is dus hele harde muziek. Bijvoorbeeld in een winkel, vind ik heel irritant, dus ik stap zo'n winkel ook niet in. Dus ik vermijd om dan in die winkel te gaan winkelen, omdat daar de muziek veel te hard is. Zo geven geluiden ons zo veel informatie, van alles wat er in onze omgeving dus te horen valt en te zien valt, want bij zo'n geluid hoort vaak iets wat te zien is. Dan is het maar goed ook dat we dus kunnen selecteren en kunnen filteren, zodat je dus de belangrijke geluiden eruit kunt halen. Dat je een gesprek kunt blijven volgen, ondanks dat er dus allerlei andere geluiden om je heen zijn; een koffiezetapparaat dat aan gaat, een wc die doorgespoeld wordt, iemand anders die aan het praten is verderop, nou dat je dus toch het gesprek met je gesprekspartner kunt volgen.
En dan kom ik eigenlijk ook op hoe dat dan gaat met die oren. We hebben twee oren, aan weerskanten, en we kunnen daardoor richting horen. En het ene oor vangt het geluid eerder op dan het andere oor. Helemaal als het dus ook vanaf één kant komt. En door dat verschil kunnen we ook ontdekken waar een geluid vandaan komt. Is het achter ons, voor ons of ergens aan de zijkant? Dus daarom is het wel heel fijn dat je dus dan twee oren hebt en doordat verschil in dat het geluid aankomt in je oren, weet je te lokaliseren, van daar komt het vandaan. Richting horen dus. En dat is heel belangrijk, want daarmee kunnen we dus die wereld om je heen, die kun je duiden en daardoor kun je er ook adequaat op reageren. Als het gaat om een auto die aankomt en jij wil oversteken en je hebt de auto nog niet gezien, maar je hoort hem wel, dan weet je oké hij komt daar vandaan. Ik moet nu over steken, ik kan beter even wachten. Dus het is met name ook met al die geluiden, waar je écht op moet reageren, de bel die gaat van de deur, dan weet je ook de bel, dat is bij de deur. Ergens in de buurt, daar hoor je hem waarschijnlijk ook en dan weet je ook: ik loop daarnaar toe om de deur open te doen, want dan is er iemand aan de deur.
Wat ook ...ehm... geluid wat belangrijk is bij allerlei sporten. Sporten die je doet, dat kan gaan om een bal die aankomt, ja allerlei geluiden om je heen wat met sporten te maken heeft, gebruik je ook om die sport beter uit te voeren. Het gaat ook om als het om een wedstrijd gaat, dat je dus dan het startschot hoort, want dat is natuurlijk best belangrijk! En wat heel veel mensen tijdens een wedstrijd fijn vinden, dat er aangemoedigd wordt, dat er mensen om je heen staan en dat die jou dus helpen om nog beter te presteren. Dus allerlei geluiden om je heen zijn belangrijk om de wereld om je heen dus te duiden. En door die twee oren weet je ook wat de afstand is van het geluid. Is dat veraf of is het dichtbij?
Dat zijn ook belangrijke dingen, dat is helemaal natuurlijk, als er dus iets is bijvoorbeeld met die auto die aan komt rijden, moet je even wachten of moet je juist sneller door lopen als je al op straat loopt of moet je wegspringen misschien hè! Dat heb ik dus wel eens met een fiets die achter me aan komt, dat ik dan eigenlijk even opzij met een hupje ga. Omdat ik dus gewoon uit de weg wil, dat de fiets niet tegen me aankomt. En als het gaat over een bal die aankomt, die je dus hoort aan komen, dat je dus in elkaar kunt duiken of dat je hem juist kan opvangen. Al die geluiden zijn belangrijk dat je daar iets mee doet, op het moment dat het geluid dus bij jou... dus voor jou belangrijk is.
Zo kun je ook waarschuwingssignalen herkennen en dan gaat het dus over de bel, die heb ik al genoemd, maar ook een alarm hè. Van de ambulance, een ziekenauto, de politie die langskomt. Die ambulance, dat je dat weet als je op straat bent, dat die dan ergens in de buurt is. En aan dat geluid kun je ook horen waar die dus is, is die achter je of is hij al voorbij, komt ie naar je toe, wordt het geluid steeds harder of wordt het al zachter? Dat zijn dus signalen die heel belangrijk zijn, om dan dus ook veilig in het verkeer te kunnen blijven functioneren. Als je weet dat die ambulance er aan komt. Gelukkig gebeurt dat niet heel vaak.
Het blaffen van een hond kan ook een signaal zijn, dat er iets aan de hand is, omdat die hond begint te blaffen, dat er iets in je omgeving is waar je op moet letten. Of dat je juist weg moet springen, omdat je niet wil dat die hond jou pakt! Maar dat is natuurlijk heel belangrijk.
En wat verder ook belangrijk is, is dat tijdens de communicatie, dat je ook weet wie er begint met praten. Dat je dus dan ...ehm... weet van: is diegene links van mij of rechts van mij of achter je, dat die begint te praten. En dat is natuurlijk wel, als ze bij mij, hier in huis, iets roepen naar mij, dan hoor ik dus dat ze mijn naam roepen, maar ik heb echt geen idee wat ze zeggen, omdat de afstand tussen waar ze staan en wat ze zeggen, dat ik dat dus niet kan opvangen. Mijn naam is dan nog heel duidelijk, maar wat daar achteraan komt, geen idee!
Heel soms weet ik het wel omdat ik dan, als ik even wacht, dat het ineens duidelijk wordt: oooh dat is gezegd, omdat ik de relatie ken van waarom ze roepen. Maar soms is het écht niet hoorbaar. Als iemand achter mij zit of staat of loopt en die gaat tegen mij praten, dan is het voor mij gewoon heel moeilijk. Dan... dat is lastig! Kunnen ze beter niet doen.
Nou, wat heeft dan dus dat gehoor met het evenwicht te maken? Nou, dat is pas dus ook op het moment als het gehoor niet goed werkt, dat je dat ook meteen werkt... merkt. Bij mensen die dus eenzijdig gehoorverlies hebben, die kunnen dus niet meer dat richting-horen doen. Dus, waar komt dat geluid vandaan? En dan mis je direct een stukje informatie wat ook nodig is voor dat evenwichtssysteem. En tegelijkertijd, op het moment als jij aan één kant doof bent, ben je steeds met je hoofd heen en weer aan het kijken, waar het geluid dan vandaan komt. Ik doe het zelf nu ook even, dus je zal het misschien in het geluid een beetje horen, dat ik aan het draaien ben met mijn hoofd. Dan ben je op zoek naar het geluid of op zoek naar degene die het gesprek is begonnen. En dus dan als je je hoofd meer beweegt, heeft dat natuurlijk ook invloed meteen op dat evenwichtssysteem, wat dus geprikkeld wordt, wat écht veel meer in gang wordt gezet. En tegelijkertijd is het ook voor je nekspieren natuurlijk heel belangrijk. En de nekspieren zijn heel belangrijk voor het evenwichtssysteem. Daar kom ik later nog wel een keer op terug. Maar het kost dus extra energie als je aan één kant doof bent om dus geluiden te lokaliseren.
Zo zijn er ook mensen die plotsdoof worden. Dat allebei de oren in één keer doof zijn of dus ernstig gehoorverlies kan ook, dat het heel veel is wat ze verloren hebben, dat ze nog een klein beetje wél kunnen horen. Veel mensen die in één keer plotsdoof worden, kunnen dus ook last krijgen van evenwichtsklachten en dat varieert een beetje zo van ze kunnen gaan wankelen of onvast ter been zijn. Maar er zijn ook mensen die dus dan ernstige draaiduizeligheid krijgen. En op een gegeven moment verandert dat wel. Die klachten die verdwijnen wel weer, als het lichaam gewend is aan die nieuwe manier van luisteren met ...ehm... met je oren of als het gehoor weer hersteld is.
Alleen dus, dat merk ik zelf ook wel, als mijn hoortoestellen, als er eentje dus uit is, omdat de batterij leeg is, dan merk ik, als ik dan opsta, dat ik echt even wankel. En hoe dat kan weet ik niet, want ik hoor dus écht één kant, is dus nu gewoon even uit, daar kan ik nog steeds een beetje mee horen, want ik ben niet helemaal doof en tóch zorgt het voor die onbalans in het geluid. In één oor komt alles nog binnen en het andere dus veel minder geluid binnen, dat ik daar dus zelf ook al onvast door word, wankelig word. En dan vind ik het dus heel gek, dat ...ehm... dat dus die oren niet mee zijn genomen in dat schema van het model van het evenwicht!
Want wat daar nog meer gek aan is, die evenwichtsorganen, waar zitten die? Die zitten in het binnenoor! En in het binnenoor, zit daar vlak naast, zit dus het slakkenhuis en in het slakkenhuis, daar zit het orgaan van Corti, het eigenlijke gehoororgaan. Dat is waardoor jij nu mijn stem kunt horen. Dat komt, omdat in dat orgaan van Corti ,dat daar de prikkels die binnenkomen, dat die goed verwerkt worden, dat die naar de hersenen gaan en dat jij kunt horen wat ik zeg. Je kunt het ook écht verstaan! Want anders had je niet tot nu toe al geluisterd. Dus dat slakkenhuis, dat zit in het binnenoor en het zit vlakbij die evenwichtsorganen. Die evenwichtsorganen, dat zijn twee delen: dat zijn de statolietorganen en dat zijn de drie halfcirkelvormige kanalen. En zowel in het slakkenhuis als door die evenwichtsorganen, daar vloeit dezelfde vloeistof door, dat is endolymfe. Dat is ook die vloeistof... dat is de enige plek in ons lichaam waar dus dat zit, die endolymfe. Dus dezelfde vloeistof gaat door het slakkenhuis én door de evenwichtsorganen.
Dan zou je denken, als het zó dicht bij elkaar zit en het is dezelfde vloeistof -het werkt ook een beetje op dezelfde manier, door de prikkels die ze dus opvangen, die ze dan door dezelfde zenuw, door de achtste hersenzenuw naar de hersenen brengen- dat dan, als er een probleem is bij dat gehoororgaan, dat automatisch dus dat evenwicht wordt aangetast of andersom. Als dat... de evenwichtsorganen, dat daar dus iets fout gaat, dat tegelijkertijd ook het slakkenhuis aangedaan wordt. Nou gebeurt dat wel eens. Bij ernstige draaiduizeligheid, bij de ziekte van Ménière is er vaak ook al gehoorverlies tijdens zo'n aanval, dus dan klopt dat ook wel, maar andersom, iemand die plotsdoof wordt of zo, of iemand die sowieso slechthorend is, wil niet meteen zeggen dat ook die evenwichtsorganen aangetast worden. Het zijn namelijk echt wel twee verschillende zintuigen. Mij lijkt het logisch dat die dus altijd invloed op elkaar hebben en dat is dus niet logisch! Het gebeurt dus niet!
Het kan zijn dat er mensen zijn die helemaal geen evenwichtsklachten hebben, terwijl ze wel doof kunnen zijn. En er zijn mensen die dus echt evenwichtsproblemen hebben, met toch echt weinig gehoorverlies. Ook dat komt voor.
Het komt toch: het zijn twee hele verschillende zintuigen. Ja, en dan toch zitten ze wel samen in dat binnenoor. Dan is het toch eigenlijk veel logischer dat ze dat oor toen al in het model hadden gezet? Dat als je zo'n model maakt, dat je de oren al direct meeneemt, want het zit in het oor! Toch? Dat, ik... ik... ik kan er nog niet over uit waarom dat toen nooit is meegenomen!
Ja, en dan, ik ga even kijken wat ik er verder nog over had opgeschreven. Ik schrijf altijd, voordat ik de podcast begin, een paar trefwoorden op, wat korte zinnetjes die belangrijk zijn waar ik het over wil hebben. En dan ga ik even, ja ik heb volgens mij alles daar wel over genoemd wat ik belangrijk vind. Dus die oren hebben écht een belangrijke rol in het evenwichtssysteem. Dat is wat ik je mee wil geven in deze podcast over je oren hè! Wat hoor je dan? Dus die oren, een zintuig wat wel degelijk hoort bij het evenwicht!
En dan ...ehm... ja, (ha) ik heb eigenlijk niet voor niets ook dat radioprogramma 'Hoor jij wat ik hoor?', want vroeger was 'horen' voor mij best een beladen woord, omdat ik zelf niet zo goed hoorde, was dat hele woord 'horen', nee! Ik vond dat moeilijk! Tegenwoordig is 'horen' voor mij een woord wat overal bij hoort. Ja, alles wat ik doe, podcast maken, radio maken, het past ook dus in dat model van het evenwicht, maar 'horen' is ook het luisteren, het professioneel luisteren als coach. Dat hoort ook bij dat 'horen'.
Het feit dat ik met hoortoestellen begonnen ben en een hele geluidenontdekkingsreis heb meegemaakt, dat ik allerlei geluiden ging horen die ik mijn hele leven nog niet had gehoord, dat maakt dat dat 'horen' voor mij iets heel moois is geworden. Een soort mooie ronde, ronde vorm, zo zie ik horen voor me. Ik doe het met m'n handen -je kunt het niet zien- maar een mooie ronde vorm, dus 'horen', ja, wat hoor je dan?
En tegelijkertijd, als het stil is in mijn omgeving, heb ik zelf altijd heel veel geluid in mijn hoofd, omdat die tinnitus er ook nog steeds is. En dus ja, wat hoor ik dan? Ik hoor altijd geluid! Dat is tinnitus. En omdat ik er nu redelijk goed mee om kan gaan, is tinnitus ja, het hoort bij mij. Ik doe ook het Facebook-beheer van de groep 'Leven met tinnitus en hyperacusis', dus ik heb heel veel te maken met mensen die ook tinnitus hebben, of net tinnitus hebben gekregen en dus daar dus ook lid van willen worden en daar de informatie willen opzoeken. Dus ook die manier van 'horen' hoort ook bij mij.
Dus het is wat ik zeg: het is een heel breed, ja 'horen' in de breedste zin van het woord. Dat doe ik ook in dat radioprogramma 'Hoor jij wat ik hoor?', dan ben ik mensen aan het interviewen over allerlei soorten onderwerpen en dan maakt het niet uit welk onderwerp het is, ik luister naar de ander, ik stel vragen en de ander luistert dus naar mij, als ik die vragen stel, dus ook dat gaat over 'horen'. Luisteren. ...ehm... spraakverstaan in dit geval en als jij tot nu toe hebt kunnen luisteren naar mij dan is dat dus spraakverstaan wat jij doet, jij kunt mijn spraak verstaan! Hoe mooi is dat!
Dus wat hoor jij dan?