Meebewegen, meestromen, dat is het woord dat ik gekozen heb voor dit jaar. Niet wetend wat me te wachten stond, waarin ik het beste zou kunnen meebewegen. De afgelopen weken heb ik dat volop ervaren.

Volledig transcript:

Welkom, bij de podcast: Evenwicht, je leven. De podcast over ons evenwicht in de breedste zin van het woord. Dit is seizoen 3, aflevering 13: 'Meebewegen'.

Meebewegen lijkt op het woord wat ik in het begin van het jaar als jaarwoord heb gekozen. Toen had ik gekozen voor meestromen. En meestromen, meebewegen, het lijkt wat op elkaar. Ik heb er in het begin van het jaar ook over verteld waarom ik dat woord ook gekozen heb, maar dat ik eigenlijk ook niet precies weet wat er mij allemaal staat te gebeuren. Maar wat er ook zou gebeuren, wat er ook op mijn pad zou komen dit jaar daarin zou ik, nou ja, beste mee kunnen gaan bewegen.

En in januari had ik nog geen enkel idee, wat er zou gebeuren, waarin ik ja, het beste mee zou kunnen bewegen. Alleen afgelopen weken heb ik dat dus wel ervaren.

'Dag mam, hoe gaat het? Z'n gangetje.'

Zo begon mijn tekst in het uitvaartcentrum in Almelo op 26 april. Want mijn moeder, mama, is overleden, op 20 april vroeg in de ochtend. Ik werd daarvan of de hoogte gesteld door mijn zus die was gebeld door de thuiszorg die hadden haar gevonden. En we hebben meteen besloten om naar Rijssen toe te gaan, haar woonplaats, om dus daar, datgene te gaan regelen wat nodig is. Dus opeens, alle plannen en alle afspraken die er zijn, alles vervalt op zo'n moment en we zijn direct na het afzeggen van de eerste afspraken, die even heel belangrijk waren voor die ochtend, zijn we direct in de auto gestapt en naar Rijssen gegaan. Daar kwamen ook mijn andere twee zussen met hun partners en zo begon een hele bijzondere, hectische, emotionele week!

Vol, ja, vol van, van alles, tot het ja, het zien van mijn moeder terwijl ze is overleden. Dat ze meegenomen wordt naar het uitvaartcentrum. We hebben haar zelf verzorgd. Samen met mijn zusjes, zijn we naar het uitvaartcentrum gegaan. En hebben we de verzorging gedaan. Met zijn drieën, ja, mijn ene zus is kapster, dus die kan heel goed ook die verzorging doen. Die vindt het ook helemaal niet moeilijk of zo, om iemand die is overleden, om daarvoor te zorgen. Om die... wat nodig is, wat even schoon gemaakt moet worden... om de haren te doen... Ik vind dat nog best moeilijk, alleen ik wist ook wel, juist omdat mijn zussen erbij waren: ik kan ook weglopen. Dus met dat idee, dat ik zelf ook eruit kan, lukte het mij om daar juist wel bij te blijven. Bij mijn moeder, bij mijn zussen.

We hebben ook toen mijn vader overleden is, ook die verzorging gedaan. En daar was mijn moeder nog zelf bij en dan hield ik mijn moeder een beetje in de gaten en mijn zusjes konden echt mijn vader dus ...ehm... zo goed mogelijk verzorgen.

En waar ik dan wel meehelp is dan met kleding aandoen, en op een gegeven moment, papa moest dan in een kist gelegd worden. En mijn moeder is in een mand neergelegd en dat hebben we ook met elkaar dan samen, samen met dan die uitvaartverzorgers, hebben we haar in een mand gelegd. En dat is ook wel het bijzondere daarin, dat toen wij met mijn vader daar in het uitvaartcentrum kwamen, stonden daar ook allemaal kisten waar wij een kist konden uitkiezen voor mijn vader. En toen zag mijn moeder daar een mand staan en die heeft toen gezegd: als ik doodga, wil ik in zo'n mand! En dat wisten mijn zusjes nog, dus dat was heel fijn dat we ook meteen zelf de wens van mijn moeder konden gebruiken. Dus zij is in een mand neergelegd en ik moet zeggen: ik vind dat mooi!

Zoals we haar daar in een mand hebben neergelegd, zoals ze daar dus in opgebaard lag, ik vind dat... voor mezelf mooier dan in een strakke kist! Dit was een beetje een ronde mand, ovaal eigenlijk hè! Met ja, er zitten geen hoeken aan. En dat was precies wat bij mama ook wel paste!

Dat was ook wat op haar kaart stond: daar stond op: 'stil genieten met een glimlach'. Dat is wat ze de laatste jaren steeds gedaan heeft, haar wereld werd steeds stiller, want ze werd nagenoeg doof, helemaal zonder hoortoestellen in kon zij de omgeving niet meer horen, dus het werd steeds stiller om haar heen. Maar als je goed keek, dan zag je dat ze wel aan het genieten was. Als je met haar in een groep mensen was, vooral als we dan uit eten gingen, want dat deed ze heel graag. En we zaten dan in een restaurant, dan kon ze om zich heen kijken en ze kon de gesprekken niet volgen. Ze kon ons niet verstaan, omdat er veel te veel rumoer was, ondanks haar hoortoestellen was dat heel moeilijk. Die waren ook niet helemaal goed afgesteld en zo, kreeg het ook maar niet voor mekaar dat ze dat goed deden bij de audicien. Dus zij kon ons gesprek nooit volgen in een restaurant. En toch ging ze graag naar een restaurant! Omdat ze daar toch ook andere mensen zou zien. En dan ging ze kijken naar die mensen en, we hebben geen idee wat er allemaal in haar hoofd omging, maar je zag haar dan kijken en genieten met een glimlach!

Zo kon ze ook buiten in de tuin zitten. Ze heeft een grote tuin, had, moet ik eigenlijk zeggen, het is nu verleden tijd, maar de tuin is er nog steeds. Ze ging dan in de tuin zitten en dan kon ze daar kijken naar de vissen, naar de vogels, hoe alle planten en bloemen erbij stonden en een beetje met een glimlach altijd zat ze dan te kijken! Als ze niet in slaap viel de laatste jaren dan! Haha... Maar als ze dus niet in slaap viel, zat ze ook gewoon heerlijk, ja, stil te genieten!

Ook dat heb ik gebruikt in mijn praatje daar in het uitvaartcentrum. Maar die week tussen, dat mijn... het eerste bericht dat ik hoorde mijn moeder is overleden tot en met de uitvaart een week later, dat is een hele volle week! Dan, dan, dan word je eigenlijk helemaal geleefd door allemaal dingen die moeten gebeuren. Alle overleggen die plaats moeten vinden. En toch was ik er ook volop bij! Ik was helemaal helder.

Ik heb zelf teksten gemaakt, sowieso heb ik de hele dienst begeleid daar in het crematorium in Almelo. Van begin af aan mensen welkom heten, tot aan het afsluitende praatje en de uitvaartbegeleider die heeft alleen maar even verteld aan de mensen hoe ze dan allemaal naar de ruimte konden waar ze koffie, thee en wat lekkers konden krijgen. Maar alles daar tussenin heb ik zelf in de hand gehad. Dat betekende dat we foto's hebben uitgezocht, dat ik teksten heb gemaakt, dat ik mijn eigen tekst, ik heb echt een eigen verhaal ook gehouden, dat heb ik op papier gezet om de tijd natuurlijk in te schatten. Dat mocht natuurlijk niet te lang zijn. En dat ook oefenen, want juist het oefenen is dan heel belangrijk, omdat ik dat binnen die tijd wilde hebben.

En uiteindelijk is toen dus -mijn moeder is op een donderdagochtend overleden- en een hele week later op woensdagmiddag om vier uur, waren we dus in het crematorium. En ja, zo'n hele week, ik kan dan alleen maar meebewegen. Want als ik dat niet zou doen, dan zou ik me druk maken om een heleboel dingen die ik toch niet in de hand heb!

Dus dat heb ik gedaan. Ik heb meebewogen!

En het bijzondere is dat het ook tussen mijn zusjes heel goed is gegaan die dagen, want dat was hoognodig. Die hebben de laatste jaren veel minder contact met elkaar, dat loopt helemaal niet goed, dat is heel jammer. En dat is deze dagen, die dagen in die week, is dat heel goed verlopen. Ook zij waren dus ja, denk ik tot een bepaalde hoogte goed aan het meebewegen! Kan ik niet helemaal inschatten want ja, ik weet niet precies wat er in hun hoofden omging! Maar het is wel op een hele mooie manier gegaan, hoe alles besproken is en hoe alles verlopen is en helemaal ook met de uitvaart. Dat, hoe dat gegaan is met de mensen die daar allemaal waren. We zijn na de uitvaart met elkaar gaan eten in een restaurant waar mijn moeder heel graag kwam. Waar we ook nog met ...ehm... de kerst afgelopen kerst zijn geweest, omdat mijn moeder heel graag met de familie ergens naar toe wilde. En dat is weer datzelfde restaurant: in Hoog Holten. Waar zij graag kwam. Dus daar hebben we nog een keer afscheid van haar genomen. We hebben daar een glas rosé op tafel gezet van die is voor mama. Dag mam!

En dan de dagen na de uitvaart. Wij zijn zelf nog even op vakantie geweest, want ...ehm... het was vakantie. Roel had vakantie, de scholen die waren dicht. En we hadden de caravan ook al hier staan, bij het huis en toen hadden we zo van: we gaan toch een paar dagen weg. Laten we dat toch maar doen. Ik had het afgesproken dus ...ehm... Dat was wel ook heel fijn! En ik merkte dat ik ja, elk moment wel met mama bezig was en dan waren we weer ergens aan het fietsen en dan zag ik weer wat. Elke keer wel in relatie tot mijn moeder. En gelukkig, mijn man vond dat helemaal prima. Hij zegt: het is heel logisch dat je daar steeds mee bezig bent.

En juist omdat we dus op vakantie waren en geen andere dingen aan ons hoofd hadden, kon ik daar ook in meebewegen, kon ik daar in meestromen. Ja, gewoon laten gebeuren. Ik hoefde het niet weg te drukken. Ik kon er gewoon voluit over spreken!

En toen we weer thuiskwamen, dan krijg je dus het regelwerk. Wat allemaal nodig is na de uitvaart. Sowieso, we moesten dingen bij de notaris regelen. Het huis moet opgeruimd worden. Alle financiële dingen, alle abonnementen, alle de kranten die ze had. Alle contracten die er waren, alles moet opgezegd worden. Dus daar ben ik ook de afgelopen dagen volop mee bezig geweest en ook dan is het ja, het meest makkelijke kan ik wel zeggen dat je meebeweegt, dat als je wat langer in de wacht staat, dat je dan ook maar gewoon rustig even afwacht en je daar niet boos of zo over maakt, want daar heb ik alleen mezelf ermee. Want ik kan het toch niet veranderen.

En tot mijn grote verbazing kun je heel veel dingen tegenwoordig online gewoon regelen. Dan hoef je niet eens iemand aan de telefoon te hebben. En vroeger had je bij alle machtigingen, moest je allerlei intrekkingskaarten gaan tekenen, het is nu toch ook heel vaak al zo: het is voor hun ook maar een administratieve handeling, ze kunnen het gewoon stop zetten! En als alles stopgezet wordt, is die machtiging ook weg. Dus ja, zo makkelijk kan het dan al gaan! Dus ik heb een heleboel kunnen regelen in een paar dagen tijd, wat die hele financiële afwikkeling is en natuurlijk blijven er altijd dingen liggen en komen er nog wel weer nog een paar dingen boven water waar we nog niet aan gedacht hebben. Van oh ja, dat moeten we ook nog aanpassen, veranderen, stopzetten.

Maar dan lukt het dus wel, in kleine stapjes en als ik daar lijstjes voor maak om overzicht te houden (daar houd ik erg van) dan heb ik toch een stukje controle, kan ik daar rondom heen helemaal meebewegen om dat geregeld te krijgen. Want er zijn nog zoveel dingen die op me af komen. Want ik merk ook dat in die regelweek tussen, nou, dat mama net overleden was tot aan de uitvaart, dan zit je in een modus van: aan het werk! Heel actief mee bezig zijn. En dan op de dagen dat er even helemaal niets hoeft, afgelopen zondag had ik dat ook, dan komen ineens ook die tranen. Dan komt ineens dat ja, dat intense verdriet!

Van ja, nu besef je pas wat er allemaal niet meer kan. En wat niet meer mogelijk is en wat ik niet meer kan vragen aan mama. Dat ik haar stem niet meer zal horen. Dat ik haar niet meer live kan zien, via Facetime, niet helemaal live, maar via Facetime, dat ik even, even mama ...ehm... contact hield en dat ik dan als eerste altijd zei: 'Dag mam, hoe gaat het?' En de laatste tijd dus heel vaak als antwoord kreeg: z'n gangetje.

Heel veel dingen die dus ...ehm... ook heel bijzonder, wat mijn zoons ook zeiden, dat toen ze het huis weer binnen kwamen toen mijn moeder net overleden was, dat ze zeiden: 'het ruikt nog naar oma'. En toen dacht ik: die is mooi, die mag ik onthouden, want ik denk dat als ze nu de volgende keer nog in het huis komen -want we moeten het huis gaan leegruimen en ze gaan ook meehelpen- ik denk dan dat dat dan weg is. Dat dan ineens die geur er niet meer zal zijn en ook dat hoort wel bij het hele rouwproces en ik vermoed dat dat mij ook heel wat gaat doen. Als ik dat huis binnenkom en mijn moeder is daar dus ook qua geur helemaal niet meer aanwezig, er zijn al spullen uit het huis weg, dat ik dan nog meer dat besef heb van dat gemis. Gelukkig blijven de foto's nog, alle herinneringen. En ja, het verdriet dat zal er ook zijn. En ook dat mag er zijn!

En als ik daarin meebeweeg en het toelaat dat het er mag zijn, dan is dat dus wat voor in ieder geval voor deze periode in dit jaar, ja, écht dat jaarwoord helemaal naar boven haalt. Meebewegen. Meestromen. Ik heb het dus niet voor niets gekozen, in januari. En ik zal ook de rest van het jaar mee gaan bewegen!

Dit was 'Evenwicht, je leven'. Ja, over dat psychische evenwicht van mij, over het rouwproces dus ook. Dank je wel voor het luisteren. En tot de volgende keer.