Bij leven en welzijn, een uitdrukking van lang geleden. Wanneer zeg je dit? Wat wordt ermee bedoeld? Een aflevering over het leven en het leven totdat het voorbij is.

(foto: Louis van Walsem)

Volledig transcript:

Dit de podcast 'Evenwicht, je leven'. De podcast over ons evenwicht in de breedste zin van het woord. Je luister naar Paula Hijne, auteur van het boek 'Evenwicht, in uitvoering'.Dat gaat dan wel over het fysieke evenwicht, maar er is nog veel meer te vertellen over het evenwicht in zijn totaliteit. Ook het psychische evenwicht en alles wat erbij komt kijken. Dit is weer zo'n aflevering. Dit is seizoen 8, aflevering 11: Bij leven en welzijn.

"Bij leven en welzijn". Dat zegt Thijs, elke woensdag na de les op de sportschool of eigenlijk zegt ie: "Tot volgende week bij leven en welzijn".

En daar hadden we het met een paar andere mensen op de sportschool over toen Thijs wegliep, zo van: wat is dat voor een uitspraak? Het is volgens mij een hele ouderwetse uitspraak. Die -als je er over nadenkt- heeft het alles in zich. Alles.

Ja, bij leven, sowieso kun je alleen in levenden lijve volgende week weer komen, want als je tussen nu en volgende week overlijdt, dan is er geen leven meer. Welzijn, dat is een woord dat gaat over ja, onder andere, gezondheid. Zowel fysiek als psychisch. Je ‘wel’ voelen. Je prettig voelen. Je fijn voelen. Ja, dat welzijn daar is natuurlijk heel veel over te zeggen, want wat is welzijn als je ouder wordt? Oud bent. En als je dan steeds meer allerlei klachten krijgt.

Ja, en ik ben nog niet eens zo heel oud en nu heb ik al vaker last van allerlei kleine ongemakken, maar ik heb ook gemerkt, een vriendin die veel jonger is, die zegt dit ook. En ook zij voelt dat ze niet alles meer zomaar kan doen. Dat haar lijf vaker protesteert en zij werkt nog volop en sport nog regelmatig. En toch krijgen we al die kleine ongemakken.

En als ik dan de mensen hoor van de 60+ sportgroep, ja die hoor ik eigenlijk niet zo vaak dat ze iets mankeren. Dat is wel bijzonder. Alleen, als er dan wel een keer wat is, als ze iets hebben aan een knie of schouder, been of de heup of ..ehm.. de griep hebben gehad, dan zijn ze wel langer uit de roulatie. Dat merk ik wel. Dan komen ze een hele tijd niet naar de les. Dan weet ik ook niet wat ze de rest van week doen, of ze dan nog thuis oefenen of ze naar de fysiotherapeut gaan, of ze andere bezigheden hebben. Doen ze een andere sport? Ik heb geen idee. Het lijkt me wel heel belangrijk dat ze dat dan wel blijven doen.

Maar als je zo veel last hebt van iets, pijn, of dat je een beperking hebt waar je dus last van hebt, zeg je dan nog voluit: bij leven en welzijn? Of is het dan voldoende om te zeggen: nou tot volgende keer, bij leven! Dat heb ik nog nooit iemand horen zeggen (ha), alleen ‘bij leven.’ En ik heb ook de indruk dat de mensen van de 60+ sportgroep, dat het helemaal geen klagers zijn. Houdt het sporten je dan toch gezonder? Wat vrolijker, blijer of is het eigenlijk andersom? Juist de meer optimistische mensen, de sportieve mensen, die gaan juist sporten op hoge leeftijd? Dat zou natuurlijk zo maar kunnen. Uitzonderingen daargelaten. Want ik hoor natuurlijk wel eens iemand die steeds weer ergens last van heeft en dat uitgebreid zit te vertellen in de kleedkamer op de sportschool, elke keer weer. Er is altijd wel iets aan de hand, ja, die uitzonderingen zijn er natuurlijk.

Maar hoe zit het als je hebt gehoord dat je allerlei uitzaaiingen hebt in je lijf, allemaal tumoren, en dat je eerder kanker hebt gekregen en dat het succesvol is aangeslagen en dat je toen al heel veel behandelingen hebt gehad. Dat je dacht 'ik ben er doorheen' en dat je dan ineens hoort dat er allemaal uitzaaiingen zijn. Kun je dan nog voluit zeggen: bij leven en welzijn? Want hoe ga je dan met de rest van je leven om? Waarvan je niet eens weet hoelang of hoe kort dat nog duurt. En ook niet weet met welk welzijn dat zal zijn. Of is die uitspraak dan nog veel dringender, nog veel tastbaarder? Bij leven en welzijn?

En toen werd ik eigenlijk wel heel nieuwsgierig, toen ik daar over nadacht, van waar komt dat nou precies vandaan, bij leven en welzijn? Want ze zeggen wel het is een ouderwetste uitdrukking. En ik ben op zoek gegaan en wat blijkt: het is een uitdrukking van het radioprogramma 'Te bed of niet te bed.' dat is uitgezonden tussen 1967 en 1990. En Jos Ghysen en Irene Houben die presenteerden dat. En de afsluiting van dat programma was elke keer: 'Tot volgende week bij leven en welzijn'. En het werd uitgezonden door BRT 2 Omroep Limburg. Ik weet niet eens of dat nog bestaat, maar wel leuk dat het vanuit een radioprogramma is gekomen en omdat het elke keer herhaald werd is dat een uitdrukking geworden die nu nog steeds gebruikt wordt. Ja, 1967 – 1990 is het dan een ouderwetse uitdrukking? Weet ik niet.

Toen ben ik verder gaan zoeken, er zijn ook wel twee boeken verschenen met de titel: 'Bij leven en welzijn', maar die zijn later geschreven, dus waarschijnlijk hebben ze wel deze uitdrukking vanuit dat radioprogramma meegenomen als titel voor dat boek.

Wat ik ook tegenkwam is dat er een afkorting is: BLEW, dat is de afkorting voor 'bij leven en welzijn'. Het staat namelijk in het Algemeen Nederlands woordenboek en dat betekent dan, die afkorting: als alles verloopt zoals gepland, als er niets tussenkomt. En dat komt eigenlijk van Deo Volente: indien God het wil. En dat komt dan weer uit het Latijn. Maar die uitspraak die komt weer vanuit een Bijbeltekst en dan gaat het over de onzekerheid van het leven.

En de strekking daarvan is -en dat heb ik weer gelezen op de website van Vaartvaria-: wij kunnen plannen om morgen te laden en overmorgen te varen, maar als ons door Gods hand een ongeval overkomt, dan loopt het totaal anders dan we verwacht hadden. Dat is de strekking van bij leven en welzijn.

Nou, leven daar snappen we alles wel van, maar wat is dan welzijn precies? Ik dacht dat het eigenlijk alleen maar die gezondheid was, maar dat blijkt helemaal niet zo te zijn. Welzijn gaat over geluk en over voorspoed, over welvaart, welbevinden en welbehagen. En gezondheid is dan wel een heel belangrijk facet van het welzijn, maar welzijn is een beetje een soort ‘algemene levenstevredenheid’. Dan gaat het ook over verbondenheid met andere mensen en over zelfbeschikking. En dan blijkt dat je welzijn ook nog kunt indelen in allerlei categorieën, zoals zingeving, wonen, financiën, sociale relaties, werk, psychische gezondheid, vrijetijdsbesteding.

En het welzijn in de zorg, dan gaat het om het verbeteren van kwaliteit van leven en dan kun je ook denken aan hygiëne, aan gezond eten en aan bewegen. En verder is welzijn ook wel ja, dat is die zelfbeschikking hè, voor jezelf zorgen, zelfregie. Het gaat ook over de balans tussen werk en ontspanning. Gaat ook over veiligheid en met name ook over vertrouwen in nou ja, vertrouwen in de politiek, in rechters, in de politie, sowieso, vertrouwen in jouw leefomgeving en helemaal in je naasten en zo hè. Dus welzijn is veel breder dan alleen maar die gezondheid. Maar wat als je weet dat jouw leven binnenkort ten einde is?

Ik heb met Reina Janssen in 2023 een podcast opgenomen, seizoen 4, aflevering 12 'De sprong naar het einde'. Zij had toen net gehoord dat haar diagnose -allerlei uitzaaiingen in haar buik- dat ze daar niet lang mee zou kunnen leven. Behandeling was niet mogelijk en ze heeft er ook echt voor gekozen om ook echt niet te behandelen. In die podcast vertelt Reina over ja, haar levensmissie, over hoe haar leven verlopen is met name ook in het werk. Werk was ook heel belangrijk, zij wilde graag onafhankelijk zijn en zodoende heeft zij ook steeds gekanteld in haar werk en uiteindelijk heeft ze daar een boek over geschreven.

Het boek 'Spring' en vandaar ook die titel van die podcast 'De sprong naar het einde'. En zij heeft allerlei mensen aangemoedigd in hun leven, om ook te kantelen in werk, om te kijken naar je werk wat je hebt en als dat niet meer bevalt, als je daar geen zin meer in hebt, als je daarin vastloopt, ga dan iets anders doen. En zodoende heeft ze heel veel mensen begeleid in hun loopbaan. En daar kwam ze achter het ‘waarom’, waarom ze dat zo graag wilde doen, om dat ook niet voor zichzelf alleen te doen, maar ook voor andere mensen, met andere mensen. En dit is wat ze letterlijk dan ook heeft gezegd: "Ik wil je als mens gelijkwaardig laten voelen aan anderen. Door je zelf je kwaliteit, kracht en eigen wijsheid in jezelf te laten ontdekken. En dat 'waarom' dat heeft zij op een gegeven moment zo ontdekt en dat als uitspraak gedaan: 'ik wil dat er meer eigenliefde en gelijkwaardigheid op de wereld is, omdat ik heb geleefd'. Nou ja, dat heeft zij toen gedeeld met een groep mensen waar zij dan bij was. En iemand merkte toen op: "Nou dan ben je klaar!" Waarop Reina zei: "Nee, nu heb ik wat te doen".

Het boek 'Spring' is in 2017 uitgekomen. Ze is toen ook echt aan het werk gegaan om dit voor elkaar te krijgen. In heel klein dat zij heeft gezorgd dat mensen, dat er meer eigenliefde en gelijkwaardigheid is gekomen en dat zij daar een steentje aan bij heeft gedragen. En toen kreeg ze in 2023 de diagnose dat voor haar het leven ten einde zou komen, binnenkort. Niet door een ongeluk, maar doordat het lichaam zelf zegt van 'ik stop ermee'. En toen is zij volop gaan genieten van het leven. Ze heeft genoten van elke dag die ze nog heeft gekregen. En ik heb dat zo een beetje van de zijlijn mee mogen maken. We hebben elke keer contact gehouden, we hebben elkaar regelmatig gezien, kopje koffiedrinken samen. Want zij zei toen ook: "Ik wacht niet op de dood, ik leef tot het voorbij is".

Ik wacht niet op de dood, ik leef tot het voorbij is. En dat heeft ze gedaan. Op 1 maart 2025 is Reina Janssen overleden en ik was erbij, bij de uitvaart en daar heb ik gehoord weer over haar missie, over haar levensmissie. En hoe ze dat dan ook geleefd heeft. En dat is heel mooi om dat ook weer van andere mensen allemaal te horen. Er waren hele mooie woorden voor het werk wat Reina heeft gedaan, voor de relaties die ze met heel veel mensen heeft gehad, dat dat zo waardevol is geweest. Als je nog wil luisteren naar die podcast 'De sprong naar het einde', dan kan ik je dat aanraden, want stel dat het jou overkomt! Dat jij te horen krijgt over een diagnose en dat je niet weet ga ik wel-niet behandelen, hoe ga ik mijn leven verder inrichten? Luister daar vooral naar, want Reina heeft het toen verteld en ze heeft het ook écht geleefd.

Ja, wat kan ik dan nu anders zeggen dan: Tot de volgende keer bij leven en welzijn.

Dank voor het luisteren naar de podcast 'Evenwicht, je leven' seizoen 8, aflevering 11. Je hebt geluisterd naar Paula Hijne.