Aflevering 10 van het tweede seizoen van Afgestaan gaat over Francien en haar moeder Riet. 

Francien:"Mijn moeder is ongewenst zwanger geraakt…had aangegeven dat ze afstand van mij wilde doen… daar heeft ze ook voor getekend. Maar toen stortte ze min of meer in."

Francien wordt in 1958 geboren als haar moeder Riet 36  jaar en ongehuwd is. Riet raakt in paniek en besluit afstand te doen van haar kind. Als Francien geboren wordt gaat ze direct naar neutraal terrein, naar Het Janna Kindertehuis in Amsterdam. Daar woont ze ongeveer een jaar en dan lukt het haar moeder om Francien terug te krijgen. Francien komt dit pas te weten als ze 66 jaar oud is en hun dossiers leest in het Stads Archief van Amsterdam.

Francien leest voor uit hun dossier: "Mejuffrouw Van de Drift tekende na enige tijd inderdaad een afstandsverklaring, maar raakte ogenblikkelijk daarna in paniek en verzocht om langer bedenktijd te mogen hebben."

De paniek van Riet wordt serieus genomen en zij krijgt hulp van een zeer bekende psychiater.

Francien leest voor uit hun dossier:” Mejuffrouw Van de Drift kan geen besluit nemen. Zij is zeer van streek en uit haar doen. Onder deze omstandigheden meenden wij de vrouw niet voldoende te kunnen helpen bij haar moeilijkheden. En wij verzochten dokter H.F. Heijmans, rooms katholiek psychiater. Mejuffrouw Van de Drift te willen adviseren."

Deze prof. dr. Heijmans schreef samen met zijn collega prof. dr. Trimbos het boek ‘De niet gehuwde moeder en haar kind’, 1964,  waarin zij de ongehuwde moeder als een sociaal pathologisch verschijnsel neerzetten. Andere sociaal pathologische verschijnselen waren bijvoorbeeld prostitutie of alcoholisme.

Deze psychiaters zijn medeverantwoordelijk voor het idee dat je de niet gehuwde moeder maar beter van haar kind kon scheiden. Op die manier behield de moeder haar kans op een huwelijk met daar binnen wettelijke kinderen en het kind kon worden opgevoed bij gehuwde adoptieouders waarbij het een vader en een moeder kreeg.  

Vanaf eind jaren vijftig tot begin jaren tachtig van de vorige eeuw was dit gedachtegoed in Nederland de theoretische onderbouwing van de praktijk van afstand en adoptie.

Omdat Riet financiële steun krijgt van haar twee werkgevers en haar jongere zus bij haar komt inwonen om haar te helpen met de opvoeding van Francien, lukt het om haar dochtertje na ongeveer een jaar terug te krijgen. Een uitzonderlijke situatie voor een ongehuwde moeder in die tijd.

Francien: Uit het dossier:”…zodat mejuffrouw Van de Drift binnenkort haar dochtertje Francina bij zich thuis zal nemen. Zij bezoekt haar kind veel. En is erg op het meisje gesteld….” Het emotioneert me … dat zij zo haar best heeft gedaan om mij bij zich te houden en dat ze dat een ja dat een ander ook bevestigt…Ze houdt van haar dochtertje en ik merk dat ik dat belangrijk vind. Ja, dat dat me raakt.”

Deze podcast gaat over hoe het een dubbeltje op zijn kant was of je in de tweede helft van de vorige eeuw je kind wel of niet kon houden als ongehuwde moeder. En over het feit dat als je de, geldelijke, steun van twee invloedrijke families had de kans om het te behouden een stuk groter was.

Maar ook over een dochter die haar moeder past leert kennen als zijzelf al bijna met pensioen gaat en over die moeder, die haar hele leven gebukt ging onder de druk van een groot geheim.

Shownotes:
Heijmans en C. J. B. J. Trimbos, De niet gehuwde moeder en haar kind, Hilversum 1964

Heijmans, 1964:"Het buiten huwelijksverband zwanger worden en bevallen van een kind was en is in onze samenleving een hoogst ernstige aangelegenheid... de niet-gehuwde moeder handelt niet volgens de normen die de maatschappij stelt, zij wordt zwanger buiten de huwelijksverhouding om en ondermijnt zo de algemeen geaccepteerde gezinsstructuur."

https://nl.wikipedia.org/wiki/Kees_Trimbos

https://anderetijden.nl/aflevering/451/afstandsmoeders

Janna Kindertehuis, Amsterdam

https://fiom.nl/zoeken-familie/janna-kinderhuis
https://www.vriendenvanwatergraafsmeer.nl/de-geschiedenis-van-het-janna-kinderhuis/
https://archief.amsterdam/inventarissen/details/30618

Stads Archief Amsterdam

https://www.amsterdam.nl/stadsarchief

Stichting Verleden in Zicht voor Nederlandse afstandskinderen en binnenlands geadopteerden.

https://verledeninzicht.nl/

Email: info@verledeninzicht.nl

Interviews: Georgia Gradenwitz- Kemp en Carine Dorgelo

Audionabewerking: Konstantin Johannes van The Sound Republic

Eindredactie en montage: Carine Dorgelo
© 2023- 2025 Carine Dorgelo& Georgia Gradenwitz- Kemp