In deze aflevering praten we met Ferry, Rob, Hans, Leo en Fred. Als jonge dienstplichtigen leerden ze elkaar kennen bij Van Heutsz en werden hechte vrienden. 46 jaar later blikken ze samen terug op hun diensttijd, de uitdagingen en de kameraadschap.

Over Legergroene Herinneringen

‘Ik ging met tegenzin, maar heb de tijd van mijn leven gehad’, ‘De kameraadschap die je bij defensie hebt, is uniek’, ‘Je kan meer dan je denkt’ en ‘Leidinggeven doe ik nog steeds volgens de dingen die ik heb geleerd via de instructiekaart’. Het is maar een kleine greep uit de persoonlijke verhalen van de dienstplichtigen die geïnterviewd zijn voor de podcastserie Legergroene Herinneringen.

In die podcast belichten we niet alleen de geschiedenis van de dienstplicht maar besteden we vooral aandacht aan de persoonlijke verhalen van de dienstplichtigen.

Transcriptie

00:00:00 - 00:00:26

Presentatrice: Hallo allemaal, welkom bij Legergroene Herinneringen. In deze podcast gaan we de komende weken in gesprek met oud-dienstplichtigen over hun diensttijd. De hoogtepunten, maar ook de dieptepunten en de levenslessen die uit deze tijd stammen, worden hier aan het licht gebracht. Ik ga vandaag in gesprek met vijf vrienden. Ze hebben elkaar door dik en dun door de diensttijd geloodst en komen na 46 jaar nog steeds bij elkaar. Welkom Ferry, Rob, Hans, Leo en Fred.

00:00:26 - 00:00:28

Presentatrice: Welkom allemaal.

00:00:29 - 00:00:29

Leo: Dankjewel.

00:00:30 - 00:00:39

Presentatrice: Leuk dat jullie er allemaal zijn. Jullie hebben je dienst al even geleden vervuld. Hoe lang is dat inmiddels geleden?

00:00:41 - 00:00:42

Ferry: 47 jaar, zeg ik dat goed?

00:00:43 - 00:00:48

Leo: Wij zijn uit 77-5.

00:00:48 - 00:00:48

Hans: Reken maar uit.

00:00:48 - 00:00:50

Leo: De hobbyisten kunnen het uitrekenen.

00:00:52 - 00:00:56

Presentatrice: Dat is al even geleden. Jullie kenden elkaar toen nog niet.

00:00:56 - 00:00:57

Hans: Nee.

00:00:57 - 00:01:04

Presentatrice: Jullie komen allemaal uit verschillende delen van het land, uit het Noorden en het midden, toch?

00:01:04 - 00:01:06

Hans: Ja, ik kom uit het midden.

00:01:06 - 00:01:13

Presentatrice: Hans, hoe was het voor jou om de oproep op de mat te krijgen?

00:01:14 - 00:01:41

Hans: Dat was even wennen, want ik had nog geen baan naar mijn zin. Ik wilde helemaal niet, want ik wilde eerst een goede baan hebben en daarna zouden we wel verder zien. Ik ben toch gegaan, want het was je plicht, maar het kwam voor mij op een verkeerd moment. Dat is zo. Ik heb me wel snel overgegeven. Het is wat het is, we gaan erin en we maken er wat van.

00:01:42 - 00:01:44

Presentatrice: Je was wel klaar met studeren?

00:01:44 - 00:01:46

Hans: Ik was klaar met studeren en zocht werk.

00:01:46 - 00:01:48

Presentatrice: Wat heb je gestudeerd?

00:01:48 - 00:01:57

Hans: Ik heb alleen mavo gedaan, en een jaar later een paar verschillende bedrijfsopleidingen.

00:01:57 - 00:02:00

Presentatrice: Wist je wel wat voor dingen je wilde gaan doen qua baan?

00:02:25 - 00:02:25

Hans: Nee, want ik wilde me gaan oriënteren.

00:02:26 - 00:02:26

Presentatrice: Je moest je nog oriënteren?

00:02:26 - 00:02:26

Hans: Ik ben toen werkzaam geweest bij het ziekenfonds, daar ben ik na de diensttijd ook even bij terug geweest. Daarna ben ik weer verder gaan zoeken. Uiteindelijk ben ik de rest van mijn werkende leven, met een tussenperiode van zes jaar, bij een computerfirma in de orthodontie werkzaam geweest.

00:02:26 - 00:02:32

Presentatrice: Hoe zat dat bijvoorbeeld met de vrienden om je heen? Gingen die ook of was je de enige die opgeroepen werd?

00:02:32 - 00:03:01

Hans: Mijn broer had een zwakke enkel. Nee, dat vond ik allemaal drukkers, daar had ik helemaal niets mee. Ik had toen ook al verkering en met die broers had ik ook niks, dat waren allemaal watjes zoals wij ze noemen. Daar had ik niks mee. Het zou heel goed geweest zijn voor hun als ze in dienst zouden zijn geweest. Ik heb het op allerlei fronten als ontzettend positief ervaren.

00:03:01 - 00:03:03

Presentatrice: Het was voor hun ook goed geweest?

00:03:03 - 00:03:03

Hans: 100 procent.

00:03:05 - 00:03:08

Presentatrice: Ferry, hoe was het voor jou om die brief op de mat te krijgen?

00:03:08 - 00:03:36

Ferry: Ik had een hele goede baan, ik was speelautomatenmonteur en die baan wilde ik niet kwijt. Ik ging in principe met tegenzin. Mijn ouders komen uit een militaire familie. Vanuit mijn vaders kant waren het mariniers en van mijn moeders kant landmacht. Je wordt ook een beetje gedwongen, maar ik ging met tegenzin. Ik ben opgekomen in de Kromhout.

00:03:36 - 00:03:41

Presentatrice: Zijn jullie daar allemaal opgekomen?

00:03:41 - 00:03:42

Ferry: Jullie niet, toch?

00:03:43 - 00:03:45

Hans: Ik in Isabella.

00:03:45 - 00:03:47

Leo: Omgekomen of opgekomen?

00:03:47 - 00:03:48

Ferry: Opgekomen, dombo.

00:03:48 - 00:03:55

Fred: Ik ben opgekomen in de Isabellakazerne in Vught.

00:03:55 - 00:03:55

Leo: Ik ook.

00:03:55 - 00:03:57

Presentatrice: Ook in Vught.

00:03:57 - 00:03:58

Hans: Ik ook.

00:03:58 - 00:04:02

Presentatrice: Allemaal op verschillende plekken, maar jullie zijn op een gegeven moment toch bij elkaar gekomen.

00:04:02 - 00:04:12

Ferry: Ze gooien al het uitschot op één hoop en die werden naar Havelte gestuurd. Dan kom je bij Van Heutsz.

00:04:12 - 00:04:30

Hans: Dat was in Isabella ook al, want velen wisten niet waar ze geplaatst zouden worden en wat ze ermee aan moesten. Ferry heeft een technische achtergrond, en die is hier terechtgekomen. Ze dachten dat hij een techneut zou worden, dat is mooi. Dat hadden wij niet.

00:04:31 - 00:05:03

Leo: Het is wel vreemd, want je maakt een grapje over waar je terechtkomt, maar als je kijkt naar ons hele groepje dat nog bij elkaar is en waar we altijd mee te maken hebben gehad... Ik heb me wel altijd afgevraagd wat wij in godsnaam hebben ingevuld of gedaan waardoor we daarbij kwamen, want er zijn natuurlijk altijd gradaties met mensen waar je bij terechtkomt. We waren wel verbaasd. De helft van onze collega's zullen we niet meer uitnodigen, denk ik.

00:05:03 - 00:05:10

Ferry: Nee, zeker niet. Ik zei ook tegen Roos dat er jongens bijzitten die je liever niet meer wil zien, dat is zo.

00:05:10 - 00:05:17

Presentatrice: Het is wel leuk dat jullie met zijn vijven dan wel een sterk en goed groepje zijn, toch?

00:05:17 - 00:05:20

Hans: Ja, maar dat was nog niet zo op de Isabellakazerne. Dat is in Havelte zo gekomen.

00:05:20 - 00:05:22

Presentatrice: Toen kwamen jullie bij elkaar?

00:05:22 - 00:05:25

Hans: Toen kwamen we pas echt bij elkaar.

00:05:25 - 00:05:29

Presentatrice: Wat hebben jullie eerst gedaan in Vught?

00:05:31 - 00:05:33

Hans: Een basisopleiding.

00:05:33 - 00:05:36

Presentatrice: Daarna werden jullie allemaal naar Havelte gestuurd?

00:05:36 - 00:05:52

Hans: Ja, en een ander gedeelte werd ergens anders heen gestuurd. Ik zou bijvoorbeeld naar Seedorf gaan. Dat zag ik niet zitten, dus uiteindelijk werd ik ergens anders bijgestopt en dat bleek Havelte te zijn. Daar kwam ik bij Van Heutsz. We kwamen al op bij Van Heutsz, toch?

00:05:52 - 00:05:53

Leo: Ja.

00:05:53 - 00:05:57

Hans: Daar heb ik mijn diensttijd verder vervuld.

00:05:57 - 00:06:03

Presentatrice: Had één van jullie al een idee van wat je binnen je diensttijd wilde gaan doen?

00:06:04 - 00:06:50

Fred: Ik wil graag het woord hebben, want je vroeg Ferry net naar zijn reactie toen hij de dienstplichtbrief op de mat kreeg. Het is begonnen met de keuring. De keuring heb ik gedaan. Ik ben vrij lang, dus ik heb alles geprobeerd om onder die dienstplicht uit te komen door op mijn tenen te gaan staan, maar de dienstdoende arts had het al in de gaten. Ik kwam twee centimeter te kort, dus ik moest toch in dienst. Ik zag er tegenop, want ik wist niet wat er op me af zou komen. Je woont nog thuis en je wordt dagelijks door je moeder verzorgd. Je hoeft nooit iets te doen en dan moet je alles opeens zelf gaan doen. Achteraf heb ik een geweldige tijd gehad, maar ik zag er wel heel erg tegenop.

00:06:50 - 00:06:53

Presentatrice: Was jij toen ook net klaar met je studie?

00:06:53 - 00:07:00

Fred: Ik had toen al een baan en ik had de garantie dat ik zou mogen blijven als ik terugkwam.

00:07:02 - 00:07:02

Presentatrice: Dat is fijn.

00:07:02 - 00:07:08

Fred: Het heeft wel veel geld gekost. Het loon wat je toen ontving, was niet echt...

00:07:08 - 00:07:12

Hans: 624 gulden.

00:07:12 - 00:07:13

Presentatrice: In de maand?

00:07:13 - 00:07:14

Hans: In de maand, ja.

00:07:14 - 00:07:29

Fred: Dat heeft veel geld gekost. We gingen vaak met de jongens 's morgens vroeg naar de kantine om een broodje frikandel te eten en we gingen 's avonds in de kantine en de bar drinken. Het kostte allemaal geld.

00:07:29 - 00:07:31

Presentatrice: Het geld was er aan het einde van de week allemaal al doorheen, of niet?

00:07:31 - 00:07:34

Fred: Ja.

00:07:34 - 00:07:39

Ferry: Koopman had meer. Die verdiende geld met zijn bamisoep.

00:07:39 - 00:07:42

Hans: Hij had een nevenactiviteit.

00:07:43 - 00:08:04

Leo: Ik ben denk ik de enige die het meteen bij de oproep al leuk vond. Ik had geen idee wat ik moest gaan doen en ik was echt nog aan het rondkijken. Dat gaf me extra tijd om na te denken over wat ik daarna zou gaan doen. Ik realiseerde me alleen niet zo goed dat ik daarna weer een jaar moest revalideren in de gewone maatschappij.

00:08:06 - 00:08:14

Hans: Mijn vader wilde bijvoorbeeld heel graag dat ik beroep zou worden, want hij werkte ook hier op de Kromhout en dat zag ik niet zitten.

00:08:14 - 00:08:20

Presentatrice: Heb je gelijk vanaf moment één gezegd dat je dat niet wilde?

00:08:20 - 00:08:44

Hans: Ik heb wel gezegd dat ik eens wilde kijken, maar ik moest wel wennen aan de hiërarchie waar je mee te maken krijgt en de dingen die je moet doen. Dat schijnt bij andere onderdelen nog veel heftiger geweest te zijn. Bij ons viel het allemaal wel mee, maar je moest wel naar sergeanten luisteren, eveneens als naar een vaandrig, een majoor en de Falconetti die we hadden.

00:08:44 - 00:08:46

Presentatrice: Ik zie iemand heel hard lachen.

00:08:46 - 00:08:50

Leo: Ken je Falconetti?

00:08:50 - 00:08:50

Presentatrice: Wie?

00:08:50 - 00:08:52

Leo: Falconetti is van voor jouw tijd, heel erg voor jouw tijd.

00:08:52 - 00:08:55

Presentatrice: Ja, ik heb geen idee.

00:08:55 - 00:09:10

Hans: Dat was een man met een litteken op zijn gezicht en dat was een hele fanatieke luitenant. Hij heeft ook voor de nodige dingen gezorgd, zoals voor oefeningen en zodoende ook de Pantserstorm naar de commando's.

00:09:10 - 00:09:13

Presentatrice: Over de Pantserstorm gaan we het zo nog hebben.

00:09:13 - 00:09:29

Hans: Dat is iets wat mij aardig bijgebleven is. Niet in negatieve zin, ik was heel blij dat het allemaal heb meegemaakt, maar voor mij was het geen reden om te bij te tekenen.

00:09:29 - 00:09:33

Presentatrice: Dat hebben jullie allemaal niet gedaan na jullie tijd?

00:09:34 - 00:09:39

Ferry: Ik heb wel een verzoek ingediend voor de Nationale Reserve. Ik moest daarvoor op keuring en toen ben ik gelijk afgekeurd.

00:09:40 - 00:09:43

Presentatrice: Waarom ben je afgekeurd?

00:09:43 - 00:09:49

Ferry: Waarschijnlijk op mijn oren, ik weet het niet. Ik werd niet toegelaten bij de Nationale Reserve.

00:09:49 - 00:09:53

Presentatrice: Laten ze dat niet weten?

00:09:53 - 00:09:54

Fred: Heb je ook een psychologische test gehad?

00:09:54 - 00:09:55

Ferry: Ja, ook dat nog.

00:09:56 - 00:09:58

Leo: Misschien ben je daarop afgekeurd.

00:10:01 - 00:10:06

Ferry: Dat was heel raar, want voor de dienstplicht word je goedgekeurd en dan wil je dat en dan keuren ze je af. Dat was heel kort na de dienst.

00:10:06 - 00:10:10

Presentatrice: Laten ze niet weten waar je op afgekeurd wordt?

00:10:10 - 00:10:15

Ferry: Dat zal ongetwijfeld ergens gestaan hebben, maar ik was vreselijk op mijn pik getrapt, dus ik heb dat niet gelezen.

00:10:15 - 00:10:21

Presentatrice: Jullie kwamen allemaal individueel in de Havelte aan. Jullie kenden elkaar daarvoor nog niet. Is dat juist?

00:10:23 - 00:10:23

Hans: Ja, we kenden de jongens nog niet.

00:10:23 - 00:10:27

Presentatrice: Hoe zijn jullie met zijn vijven bij elkaar gekomen?

00:10:29 - 00:10:44

Ferry: We werden ingedeeld in een peloton. We kwamen alle 30 aan en we werden ingedeeld in een peloton dat bestond uit drie kamers. We werden verdeeld over die drie kamers. Drie kamers waren er toch?

00:10:44 - 00:10:48

Fred: Drie kamers en per kamer ongeveer tien man.

00:10:48 - 00:10:59

Ferry: Zo ontstonden er per kamer groepjes. In de loop van de diensttijd hebben we nog geruild van kamer.

00:11:01 - 00:11:26

Leo: Het ging zoals het overal gaat, je hebt altijd mensen die afstoten en mensen die aantrekken, en daar zijn wij van overgebleven. We hebben ook wel eens een totale reünie gehad en dat was niet anders dan dat het in dienst was. Het was heel erg leuk en we hebben veel lol gehad, maar dat is niet goed genoeg om bij de vaste groep te horen.

00:11:27 - 00:11:30

Ferry: Dat had ik je verteld, Roos, dat er rotte appels tussen zitten.

00:11:30 - 00:11:31

Presentatrice: Ja, een paar rotte appels.

00:11:31 - 00:11:32

Ferry: Duidelijk.

00:11:32 - 00:11:35

Presentatrice: Dat zal je helaas altijd en overal hebben.

00:11:36 - 00:11:53

Hans: Je ging de toffe gasten gelijk uitzoeken. We hadden best een aardig clubje. Het is net wat Ferry zegt, die rotte appels zaten er ook bij, maar daar distantieerde je je dan van. Die deden niet mee en die wilde je er ook niet bij hebben.

00:11:53 - 00:12:03

Fred: In korte tijd leer je veel mensen kennen en dat is allemaal goed gegaan. Er zitten een paar apartelingen bij, maar die maakten het voor zichzelf heel moeilijk door zich zo te gedragen. Zij gedroegen zich heel apart.

00:12:03 - 00:12:06

Hans: Die sloten zichzelf al buiten.

00:12:08 - 00:12:36

Fred: We hebben voor de groep een geweldig peloton gehad. Alles moet wennen in het begin. Je moest je eigen kast inruimen, maar vroeger deed mijn moeder dat altijd. Alles moest netjes liggen, want je kreeg elke week inspectie en als het niet goed lag, werd alles binnenstebuiten gegooid tot het wel goed lag. Ondergoed en tenues, bijvoorbeeld.

00:12:36 - 00:12:41

Fred: Alles moest altijd netjes zijn en daar had ik soms moeite mee.

00:12:42 - 00:12:46

Ferry: Jij hebt ook hele grote onderbroeken, dus dat past net in de kast.

00:12:46 - 00:12:49

Leo: Je had een aparte kast, toch?

00:12:51 - 00:12:53

Presentatrice: Drie onderbroeken en de hele kast zat vol.

00:12:55 - 00:12:57

Ferry: Die grote gozer had zulke onderzoeken, de kast was te klein.

00:12:57 - 00:12:58

Leo: Je had een Obelix-kast, toch?

00:12:59 - 00:13:13

Presentatrice: Jullie hebben veel met elkaar meegemaakt met zijn vijven. Eén onderdeel daarvan is de Pantserstorm bij de commandotroepen. Werd er aan jullie aangekondigd dat jullie die oefeningen gingen doen?

00:13:15 - 00:13:18

Ferry: Volgens mij niet, dat werd kort van tevoren bekend.

00:13:18 - 00:13:21

Hans: Heel kort van tevoren, ik denk een kleine week.

00:13:22 - 00:13:24

Fred: We waren daar in ieder geval totaal niet op voorbereid.

00:13:26 - 00:13:44

Hans: We wisten ook niet wat ons te wachten stond. De luitenant die wij hadden, was een fanatiek mannetje en die heeft dat allemaal in gang gezet. De majoor, zijn superieur, ging er wel in mee, maar ik had zelf het gevoel dat het van hem allemaal niet hoefde.

00:13:44 - 00:13:48

Ferry: Het was echt koud toen, het was -20 graden.

00:13:48 - 00:13:53

Hans: We hebben het gedaan en we zijn ook heel goed uit de verf gekomen.

00:13:53 - 00:13:57

Ferry: Behalve Rob Koopman, die vieze flikker.

00:13:57 - 00:14:01

Hans: Daar gaat het alweer, hij heeft zich gedrukt zoals dat heet.

00:14:01 - 00:14:07

Leo: Hij was meer bezig met het verkopen van zijn bamisoep op commerciële wijze dan dat hij serieus met de oefening bezig was.

00:14:08 - 00:14:17

Hans: Er zouden geen inkomsten zijn als hij mee was gegaan met de commando's, dan had hij geen inkomsten gehad. Het is een rekenwonder, denk ik.

00:14:17 - 00:14:25

Fred: Je praat over de jaren '70, toen had je nog geen internet, dus je kon nergens informatie opzoeken over wat je stond te wachten.

00:14:25 - 00:14:30

Presentatrice: Je kon het niet opzoeken, maar hadden jullie er wel van gehoord?

00:14:31 - 00:14:32

Fred: Van het internet?

00:14:32 - 00:14:34

Presentatrice: Nee, van anderen.

00:14:34 - 00:14:35

Fred: Oh, van de Pantserstorm. Nee, nooit.

00:14:35 - 00:15:11

Hans: Van de commando's wel, en ook van de mariniers. Het zijn elitetroepen. Ik was wel zo fanatiek dat ik wilde kijken wat het zou brengen. Ik was niet zo fanatiek. Het was bijvoorbeeld twaalf graden onder nul toen op 28 februari, ik zal dat nooit vergeten. We zaten in tenten en 's ochtends waren er mannetjes die zich heel anders begonnen te gedragen. Die gingen ook met twaalf graden onder nul naar de wasplaats in hun hemdje en handdoekje terwijl ze barstten van de kou. Wij deden dat niet, wij kleedden ons aan omdat we nog een hele dag moesten.

00:15:11 - 00:15:37

Hans: Je kon wel merken dat er een bepaalde verbroedering was, je ging toch anders met elkaar om. Er werd veel meer van je verwacht, veel samenwerking. Ik vond het een geweldige oefening. Normaal zou de oefening twee weken duren, maar ze hadden alles in één week geperst. Dat hebben we geweten, laten we heel eerlijk wezen. Ik heb ook mensen zien breken, maar ik vond het wel een hele ervaring.

00:15:38 - 00:15:42

Fred: Weet je zeker dat het één week was, Hans? Ik dacht dat het twee weken waren,

00:15:42 - 00:15:43

Hans: Het was één week.

00:15:43 - 00:15:45

Fred: Voor mij was het één van de zwaarste weken van mijn leven.

00:15:45 - 00:15:48

Hans: Dat kan ik me voorstellen.

00:15:50 - 00:16:28

Fred: Wat het vooral zwaar maakte is dat je 's nachts speedmarsen had. Je moest met volle bepakking door dichtbebost bosgebied lopen. Niet één kilometer, maar wel tien kilometer. Als je dat eindelijk had volbracht en dacht te gaan rusten, moest je een uur later weer opnieuw. Ik heb jongens zien vallen op de grond. Ik had het voordeel dat ik toen trainde voor marathons zodat ik de bepakking van sommige maten kon dragen, maar het was echt afzien, met name de klimtoren waar je op moest. Ik heb echt in mijn broek gescheten van angst.

00:16:28 - 00:16:32

Ferry: Er waren 20 jongens die huilden, zo hoog was het.

00:16:32 - 00:16:36

Fred: Het was 20 meter hoog.

00:16:36 - 00:17:18

Hans: Ik probeerde het ook, want we stonden allemaal in een rij en ik liet iedereen voor gaan. Uiteindelijk was ik de laatste en moest ik toch naar boven. Toen zei een sergeant, de commando: ''kom, pak vijf treden en dan is het goed, dan ga je er maar af''. Ik geloofde dat, dus ik liep vijf treden omhoog met één hand links en één hand rechts en toen moest ik alsnog naar boven. Toen moest je naar boven toe. Ik ben toen wel gegaan. Op het einde stond een betonnen paal en moest je met een tokkel naar beneden. Ik had toen hoogtevrees en toch heb ik het volbracht. Je kan ook grenzen verleggen.

00:17:18 - 00:17:44

Leo: Dat was ook het dubbele. Ik vond die toren prachtig, dat vond ik superspannend, net als het naar beneden glijden en die massalopen. We moesten er een beetje om lachen. Wat ik daar geleerd heb, is dat ik na drie kilometer, en ik weet niet wat afstanden waren, dacht dat ik het nog 500 meter kon volhouden, maar uiteindelijk liep ik nog tien keer zover.

00:17:46 - 00:17:46

Presentatrice: Je kan meer dan je denkt.

00:17:46 - 00:18:14

Leo: Dat is echt wel iets wat je leert. Een paar jaar geleden heb ik de Kilimanjaro beklommen en toen moest ik daar heel vaak aan denken. Toen we die berg gingen beklimmen, merkte je dat degenen die doorzette het eerder haalden dan degenen die een goede conditie hadden en een beetje slap waren. Dat zijn wel lessen die ik toen geleerd heb.

00:18:16 - 00:18:23

Fred: Niet alleen de soldaten, maar ook de sergeanten hadden het toen heel moeilijk. Ik heb er ook één op de grond zien vallen uit moeheid. Het was echt zwaar.

00:18:24 - 00:18:34

Hans: Ik heb jongens zien huilen op die stormbaan. Ik vond het steeds mooier worden. Het was wel afzien, dat blijf ik zeggen.

00:18:36 - 00:18:56

Ferry: Dat was ook zo met de Pantserstorm met de mars. Ze liepen door en de laatste die niet mee kon komen, bleef steeds verder achter. Die lieten ze een kilometer achter. De sergeant vooraan ging omdraaien en dan gingen we hem ophalen. We moesten dat hele stuk weer terug om die gozer op te halen om daarna weer doorlopen.

00:18:58 - 00:19:12

Hans: Tijdens de nachtmars ging je ook door het bos en dat moest in een bepaald tempo. Je kreeg dan inderdaad te maken met hetgeen wat Ferry nu schetst. Er waren ook jongens die niet meer konden. Ik liep op een gegeven moment met drie wapens.

00:19:12 - 00:19:35

Ferry: Het doel was om met de hele groep aan te komen. We wilden dat je de laatste hielp of ondersteunde met zijn bepakking. Zo werd de groep steeds bij elkaar gehouden. Als je dat hele stuk een paar keer terug moest lopen en die mensen ophaalt, heb je het doel bereikt. Dat was het doel en dat lukte aardig voor mijn gevoel.

00:19:35 - 00:19:59

Leo: Het was natuurlijk ook een beetje kinderachtig en testen, want dan kreeg je twee dagen niet te eten. Op een gegeven moment kreeg je dan bloemkool, aardappelen en een stuk vlees en dan moest je vuur maken. Zo gauw het vuur brandde, kwamen ze het uitschoppen. Dat was zonde. Dat soort spelletjes werden er gespeeld.

00:19:59 - 00:20:14

Ferry: Je was jong en je ervaarde het als rotstreken. Het waren eikels, maar naarmate de tijd vordert, ga je toch beseffen dat het een heel ander doel had. Dat doel is wel bereikt voor mijn gevoel.

00:20:15 - 00:20:49

Hans: Je kweekt er wel een samenhorigheid. Je ging toch enigszins door het vuur voor elkaar en dat vond ik geweldig om te ervaren. Met de nachtmarsen had je een bivakplaats waar we uit zouden komen, en er werd van tevoren gezegd dat we stil moesten zijn, dus ze mochten niets horen. Er was er één die struikelde over een boomstronkje met een vloek tot gevolg. Voorbij die bivakplaatsen moesten we toen weer een grote ronde maken. Ik kon op een gegeven moment niet meer. Ik liep nog steeds met de wapens van anderen.

00:20:49 - 00:21:13

Hans: We waren er eindelijk, toen gingen we de [onhoorbaar 00:20:56-00:20:57] in en toen zei ze: ''Van Leeuwen, wacht''. Ik dacht: het zal toch niet waar zijn? Toen heeft Ferry gezegd dat ik maar moest gaan slapen en dat zij het over zouden nemen. Dat heb ik echt als geweldig ervaren. Ik heb toen een uur of twee kunnen slapen. Daar was ik ook echt aan toe, ik kon niet meer.

00:21:13 - 00:21:40

Leo: Maar dat is ook grappig als je je bedenkt dat wij alleen maar leuke dingen hebben meegemaakt. Zoals je net schetst, waren sommige dingen zwaar. Als je dat afzet tegenover als er echt oorlog is waarbij je mensen verliest en wat je dan met elkaar meemaakt... Wij hebben al een hele goede band met elkaar. Dat zijn wel dingen die je je dan gaat realiseren, daarvan wordt het nog echter.

00:21:41 - 00:21:48

Presentatrice: Jullie zijn ook in Harskamp op een schietkamp geweest. Hebben jullie daar nog verhalen over?

00:21:48 - 00:21:58

Hans: Ik vond dat de gebouwen waar we gelegerd waren echt smerig waren.

00:21:58 - 00:22:14

Ferry: Het meest indrukwekkende is dat ze in die schietbaan met die .30 over je kop heen schoten. Als je gaat staan, stopt hij automatisch. Dat is ook wel zo, maar het idee dat ze over je kop schieten met scherp is wel heel apart.

00:22:15 - 00:22:16

Presentatrice: Met scherp?

00:22:16 - 00:22:21

Leo: Alles was natuurlijk serieus. Er werd met scherp geschoten, je stond zelf met scherp.

00:22:21 - 00:22:21

Presentatrice: Scherp is geen oefenmunitie, toch?

00:22:22 - 00:23:27

Leo: Dat zijn echte kogels. We hebben zelfs een voorval gehad bij het ontladen. Op een gegeven moment moet je laten zien dat je geweer weer leeg is. Het wordt geïnspecteerd en toen zat er toch nog een kogel in, waardoor er bij een sergeant een scheiding in de haren geschoten werd. Dat was echt een kwestie van drie centimeter lager en... Dat was een compleet andere wereld. Als je daarmee geconfronteerd wordt... Je bent het niet gewend, er is veel herrie, het wordt opeens serieus en je wordt meer gespannen. Als je voor de grap wat ballen gaat gooien, is daar niets mis mee. Toen wij granaten gingen gooien, ben je toch meer gespannen. Je denkt: er moet me nu niets gebeuren, ik moet hem niet loslaten en niet laten vallen. Er zijn altijd mensen die wat grapjes uithalen. Dat is een compleet andere situatie en dat besef je wel.

00:23:28 - 00:23:39

Presentatrice: Jullie zijn van de geintjes, maar wel met grenzen. Kon je dan niet eens denken aan een geintje op het moment dat je bijvoorbeeld een granaat vast had?

00:23:43 - 00:23:43

Hans: Bij mij nooit.

00:23:43 - 00:24:10

Leo: Bij granaten niet, maar als je bijvoorbeeld de gaskamer in moest, dan moest je wisselen van gasmaskers voor zuurstof. Je moest het eraf draaien en als de jouwe eraf moest, liep je maatje weg en dan stikte je bijna. Je had dan zulke ogen en dan kwam er gevloek achteraan.

00:24:10 - 00:24:15

Hans: Dat deed die Hagenees toen bij mij. Die zette hem er scheef op.

00:24:16 - 00:24:34

Leo: Onze Haagse vriend was ook met die granaten bezig. Er was er ook eentje bij die hem niet goed over de muur heen kreeg. Dat zijn toch wel rare dingen. Zij maakten er wel grapjes mee en trokken de pin er al eerder uit.

00:24:34 - 00:24:34

Hans: Dat hebben wij nooit gedaan.

00:24:36 - 00:24:41

Leo: Dat vertelden we net al, dat zijn mensen die de grens overgaan. Een grapje is leuk, maar...

00:24:41 - 00:25:06

Hans: Wij werden toen toegevoegd aan een compie. De laatste raket genaamd de Honest John zou daar weggeschoten worden. Dat hebben we ook gezien. We hebben nog foto's van dat wij erop staan en erop zijn geklommen. Wij moesten toen mee als bewakers. Daar werden ook gelijk weer oefeningen aan gekoppeld.

00:25:07 - 00:25:40

Leo: Voordat we naar binnen gingen, hadden we het daar nog over. Het is nu bijna niet meer voor te stellen, maar in onze tijd, voor '89 en voordat de muur viel, zijn we naar Oost-Duitsland geweest en hebben we daar bij gaten in de muur gestaan. We hebben daadwerkelijk gezien hoe mensen aan het werk werden gezet met twee geweren op hun hoofd gericht en twee bewakers erbij. We zagen hoe zij daar arbeid moesten verrichten. Als ik dat mijn kinderen vertel, denk ik: waar gaat dit over?

00:25:41 - 00:25:42

Hans: Dat hebben ze niet meegekregen.

00:25:42 - 00:25:48

Leo: Wat in de DDR allemaal gebeurde, was echt spannend en eng om te zien.

00:25:49 - 00:26:49

Hans: Dat was heel confronterend. Wij waren een parate eenheid, wij kwamen in Havelte aan en toen waren wij in de tussentijd ook overgeplaatst naar een andere eenheid, de 43e pantser infanterie. In Isabella waren we van Heutsz en later kwamen we daar. We hadden altijd oefeningen, we moesten speedmarsen en langmarsen en hadden sportoefeningen eveneens als stormbanen en schieten. We zijn onze hele diensttijd flink bezig gehouden. Wat wilde ik daarmee zeggen? Het ging over die oefeningen. We gingen mee met die Honest John als een toegevoegde waarde. Echte grote oefeningen in NAVO-verband deden we niet, ik denk dat je dat bedoelt?

00:26:49 - 00:27:06

Presentatrice: Niet per se zo groot, maar ik heb bijvoorbeeld ook andere dienstplichtigen gesproken die vertelden over hun ervaring met Britse of Amerikaanse militairen, omdat dat natuurlijk een beroepsleger was. Een beroepsleger zag dienstplichtigen als minderwaardig.

00:27:06 - 00:27:07

Hans: Daar hadden die Amerikanen wel last van.

00:27:08 - 00:27:32

Leo: Waar wij in Duitsland oefening hadden, kwamen ze wel, maar dat had met name ook te maken met uitgaan. In je vrije tijd ging je naar een discotheek en werd er van tevoren wel gezegd dat we, als er Engelse soldaten waren, met een grote groep bij elkaar moesten blijven. Zo gauw je een klein groepje bent en overblijft met de Engelen, is het meteen vechten.

00:27:32 - 00:27:34

Hans: Dat hebben we ook meegemaakt.

00:27:34 - 00:27:38

Leo: Er zijn genoeg vechtpartijen geweest. Als die Engelsen een paar biertjes op hebben, dan gaat het mis.

00:27:38 - 00:27:40

Ferry: Dat is min volk.

00:27:42 - 00:27:55

Hans: Van dik hout zaagt men planken en dat hebben we meegemaakt. We konden daar 's avonds ook wel eens een keer uit, en dan gingen we naar een uitgaansgebied en dan waren zij er ook. Binnen no time was de MP er ook bij.

00:27:58 - 00:27:59

Presentatrice: De MP?

00:28:00 - 00:28:02

Hans: De militaire politie voor de Britten kwamen dan ook aanrijden.

00:28:02 - 00:28:03

Ferry: Zij beginnen gelijk te meppen.

00:28:04 - 00:28:17

Hans: Ze begonnen gelijk te meppen. Niet naar ons, hoor, want wij wilden snel weg. Zij waren de boel aan het verbouwen en binnen no time was het serieus en toen waren wij al weg. Daar deden wij niet aan mee.

00:28:17 - 00:28:22

Presentatrice: Wat is het smerigste wat jullie tijdens je diensttijd hebben gegeten?

00:28:22 - 00:28:23

Leo: Het smerigste?

00:28:23 - 00:28:23

Ferry: Gegeten of meegemaakt?

00:28:24 - 00:28:26

Hans: Bamisoep.

00:28:26 - 00:28:29

Ferry: Gegeten of meegemaakt?

00:28:31 - 00:28:34

Fred: Ik kan wel zeggen wat het lekkerste was, dat was de erwtensoep. Die vond ik echt heerlijk?

00:28:35 - 00:28:38

Presentatrice: Tijdens de koude winters is dat top.

00:28:38 - 00:28:41

Hans: Ik vond het eten altijd wel lekker.

00:28:41 - 00:28:44

Ferry: Het eten op de kazerne was vrij goed, daar was niets mis mee.

00:28:44 - 00:28:50

Leo: Ik vond één ding er wel bovenuit steken qua eten, namelijk de broodjes frikandel om tien uur.

00:28:50 - 00:28:54

Hans: Ja, 's morgens gelijk met mayonaise.

00:28:54 - 00:28:56

Fred: Soms was het al om negen uur.

00:28:56 - 00:29:00

Presentatrice: Negen uur al? Kreeg je dat naar binnen om negen uur?

00:29:02 - 00:29:14

Leo: Ja, want dan kon je uitslapen. Dat was altijd een keuze van iedereen. Je kon tot een bepaalde tijd ontbijten, maar dan moest je vroeg je bed uit. Je bleef liever nog even liggen en tussendoor gauw frikandellen eten.

00:29:17 - 00:29:21

Fred: Hoe laat moesten we op het appel staan? Was dat voor of na de kantine?

00:29:21 - 00:29:25

Hans: Sowieso ervoor.

00:29:25 - 00:30:02

Presentatrice: Sinds september 2023 hebben we het dienstjaar. Dat is een jaar waarin jongeren kennis kunnen maken met defensie en de krijgsmachtdelen. Hierin bouwen ze mee aan een sterkere defensie en leren ze zichzelf beter kennen. Ze hebben meer persoonlijke groei en kunnen eventueel uiteindelijk gaan werken bij defensie of vervolgens iets anders gaan doen. Ze worden hier opgeleid in dit jaar. Het is de dienstplicht zonder de plicht. Wat vinden jullie daarvan?

00:30:04 - 00:30:25

Hans: Ik denk dat het goed is, want je krijgt gemotiveerde mensen. Anders moet je die motivatie eerst nog overbrengen bij de mensen die de plicht moeten vervullen. Die willen helemaal niet, dus die zetten de hakken al in zand. Wij zijn gelukkig plooibaar gebleken, maar er zijn er ook veel waarbij dat niet gaat gebeuren.

00:30:28 - 00:30:50

Leo: Ik heb daar wel meteen een hypocriete gedachte bij, want ik denk dat het heel goed is, zolang het mijn kinderen maar niet zijn. Je moet voor je vaderland vechten en ik snap ook dat je als land sterk moet zijn, maar ik moet er niet aan denken dat mijn zoon of dochter naar het front gaat.

00:30:50 - 00:30:53

Hans: We leven ook in een andere tijd, Leo.

00:30:53 - 00:30:54

Leo: Het is een beetje hypocriet.

00:30:54 - 00:31:06

Hans: Jij ziet het zo en dat mag ook. Als mijn zoon ervoor zou kiezen, dan weet ik dat dat kan gebeuren. Het is een keuze van hem en die respecteer ik.

00:31:06 - 00:31:13

Presentatrice: Als jullie nu iets zouden kunnen veranderen aan jullie diensttijd, wat zou je dan veranderen, Ferry?

00:31:13 - 00:31:17

Ferry: Niets, ik ging met tegenzin maar ik heb de tijd van mijn leven gehad.

00:31:17 - 00:31:21

Presentatrice: Kijk met wat voor vrienden je hier nu aan tafel zit.

00:31:24 - 00:31:24

Ferry: Fred?

00:31:24 - 00:31:32

Fred: Ik sluit me aan bij de woorden van Ferry, ik zou ook niets veranderen. Ik heb een prachtige tijd gehad en ik denk er vaak met veel plezier aan terug.

00:31:35 - 00:32:03

Leo: Wij zijn allemaal best goed terechtgekomen, voor ons was het een superleuke ervaring. Ik ken ook verhalen waarbij er meer dan gemiddeld gedronken wordt en als je daarin blijft hangen... We hebben één oud-collega die daarin is blijven hangen en die is inmiddels ook overleden. Dat kan natuurlijk ook gebeuren. Ik vond het één groot feest.

00:32:03 - 00:32:19

Hans: Ik heb veel geleerd, ook van de mensen onderling. Iedereen is verschillend. Dat je daar dan toch mee kan accorderen en de mensen die ongeveer op dezelfde lijn zitten eruit kan halen, vind ik fijn. Daar kan je iets mee.

00:32:22 - 00:32:57

Leo: Toen snapten we elkaar, dat was negen van de tien keer door middel van humor. We zijn nu allemaal wat ouder en dan kom je dezelfde dingen tegen in je levensfase. Dat maakt het ook heel hecht. We zijn heel open naar elkaar vanwege de diensttijd en het feit dat je al zo lang met elkaar omgaat. Het is dan ook makkelijk om het ergens over te hebben, jezelf te zijn en de ellende te delen. Dat is het mooie van wat we nu nog steeds hebben.

00:32:57 - 00:33:11

Ferry: Het mooie van alles wat we meegemaakt hebben is dat we elk jaar weer dezelfde verhalen horen en elke keer weer in een deuk liggen, terwijl we het al 500 keer gehoord hebben.

00:33:12 - 00:33:16

Presentatrice: Jullie weten allemaal nog precies wat er is gebeurd. Dat is ook leuk.

00:33:16 - 00:33:22

Ferry: Elke keer de sterke en niet-sterke verhalen vertellen is leuk.

00:33:22 - 00:33:32

Hans: We delen dat nog steeds samen. Je hoopt dat je gezond blijft en dat je dat nog heel lang met elkaar mag delen.

00:33:32 - 00:33:35

Presentatrice: Zeker, en elk jaar blijven afspreken.

00:33:35 - 00:33:37

Hans: Ja, dat sowieso.

00:33:37 - 00:33:41

Presentatrice: Als jullie nu iets mee zouden mogen geven aan de jeugd van tegenwoordig, wat zou dat dan zijn?

00:33:42 - 00:33:53

Ferry: Ik zou in ieder geval zeggen: schrijf je in voor een snuffelstage van een jaar. Kijk hoe gemotiveerd je daarvan wordt.

00:33:53 - 00:33:54

Presentatrice: Kijk wat je allemaal leert.

00:33:54 - 00:33:56

Ferry: Ja, dat denk ik.

00:33:56 - 00:34:02

Fred: Voor mij is het heel simpel, ik zou dezelfde ervaring die wij hebben meegemaakt meegeven.

00:34:02 - 00:34:07

Hans: Het kan je verrijken.

00:34:07 - 00:34:32

Fred: We hebben een aantal dingen geleerd in dienst, zoals respect, orde en netheid. Je moet daar goed voor jezelf zorgen. Die PSU-inspecties die ik noemde, die kreeg ik thuis niet. Je moet echt continu alles schoon zien te maken, anders mag je niet naar huis. Dat zijn dingen waar je van leert.

00:34:32 - 00:34:42

Presentatrice: Wat is het belangrijkste wat jullie hebben geleerd in jullie diensttijd en waar jullie nu nog steeds heel blij mee zijn dat jullie het toen hebben geleerd?

00:34:44 - 00:35:04

Leo: Voor mij is dat doorzettingsvermogen. Dat je je grenzen kunt verleggen. De boodschap die je mee wil geven is dat humor veel oplost en veel lading uit de lucht haalt.

00:35:05 - 00:35:09

Ferry: Niet lullen maar poetsen.

00:35:09 - 00:35:11

Hans: Wat moeten we hiermee doen?

00:35:12 - 00:35:23

Presentatrice: Dit is het laatste onderdeel voordat we gaan afsluiten. Dit zijn allemaal vragen en jullie kunnen één van de vragen kiezen, oplezen en beantwoorden.

00:35:25 - 00:35:45

Ferry: Wat was het vreemdste of meest bizarre bevel dat je kreeg van je hogere officier? Ik moest de gang droog gaan dweilen. Ik was altijd met de brandslang bezig. Ik heb nog nooit zo vaak een waterschuiver in mijn handen gehad.

00:35:45 - 00:35:48

Presentatrice: Wat deed je dan?

00:35:48 - 00:35:54

Hans: Mensen uit de kamer spuiten door het sleutelgat.

00:35:54 - 00:35:57

Ferry: Het water kwam elke keer van de trap af.

00:35:57 - 00:36:19

Hans: Wij waren wel een peloton dat al direct angst inboezemde toen we daar binnen kwamen. In ons eerste grijs kwamen we Havelte binnen en op een gegeven moment werd uit die gebouwen geroepen: ''stelletje K-bollen!''.

00:36:19 - 00:36:19

Fred: Toen zijn we naar boven gegaan.

00:36:19 - 00:36:37

Hans: De auto stopte voor, wij gingen er allemaal uit en naar binnen. Vissenkommen, matrassen en televisies gingen naar buiten. De eerste die ons daar te woord stond, was de marechaussee. Dat zal ik nooit meer vergeten. Ik dacht: het komt wel goed met ons allemaal, wij staan ons mannetje wel.

00:36:38 - 00:37:05

Leo: Ik heb er nog één gepakt. Wat was de meest lachwekkende opdracht die je kreeg tijdens je dienstplicht? Ik kan me nog wel herinneren dat er, als je bij ons de kazerne uitging, een klein meertje was. We hadden een vaandrig en die ging dreigen dat als we iets niet zouden doen, we dan allemaal met volle bepakking en kleren dat meertje in moesten.

00:37:05 - 00:37:08

Ferry: Dat was de Genieput, daar gingen de tanks normaal gesproken doorheen.

00:37:08 - 00:37:43

Leo: Vervolgens zeiden we allemaal: ''ja, leuk!''. Het was een soort Asterix en Obelix-moment. Wij liepen allemaal dat meer in en stonden tot aan ons nek toe met onze wapens en de hele uitrusting in dat meer naar de vaandrig te signaleren om het meer in te gaan. Die arme man had het als straf bedacht en stond vanaf de kant naar het hele peloton te kijken die al in het meer stond. Hij kon een andere straf gaan bedenken. De beste man was zelf 1.50 meter, dus ik denk dat hij met zijn hoofd onder water had gestaan.

00:37:43 - 00:38:33

Hans: Ik heb hier ook nog één. Heb jij een bijnaam gekregen tijdens je tijd in het leger? Zo ja, hoe kwam je daaraan? Ik was best fanatiek, want ik had me overgegeven, dat moest zo snel mogelijk voorbij zijn. Ik heb altijd wel meegedaan met alles, of ik zocht dingen uit of ging 's avonds sporten. Jongens zoals Leo waren allemaal soldaat één en die hebben dat allemaal teruggegeven. Ik werd korporaal als enige van het stel. Vanaf dat moment was ik de K-korporaal. Ik moet ook apart eten, ik kon niet meer bij de jongens eten en ik moest naar de onderofficiersmes. Ik heb dat echt gemist.

00:38:36 - 00:38:38

Ferry: Dat krijg je met die strepen, matennaaier.

00:38:38 - 00:38:40

Hans: Die jongens hadden ze ingeleverd.

00:38:40 - 00:38:49

Leo: Verbrand, zelfs. We hadden al snel door dat je dan overal verantwoordelijk voor was en de kastanjes uit het vuur kon halen.

00:38:50 - 00:38:51

Hans: Dat was mijn bedoeling ook niet geweest.

00:38:51 - 00:38:52

Leo: Dat vond ik geen goed idee.

00:38:52 - 00:38:58

Fred: Je was altijd één van ons, Hans.

00:38:58 - 00:38:58

Hans: Ja, zo heb ik dat ook wel ervaren.

00:38:58 - 00:39:22

Presentatrice: Dit was het weer voor deze aflevering. Ferry, Fred, Leo en Hans, heel erg bedankt voor jullie komst en al jullie mooie verhalen. Ik heb er echt veel plezier in gehad om met jullie te praten over jullie diensttijd. Ben jij benieuwd naar nog meer verhalen uit de diensttijd? Dan heb ik goed nieuws voor je. Volgende week donderdag staat er weer een gloednieuwe aflevering online op jou te wachten. Dit was hem voor nu, groetjes.