Welkom bij weer een aflevering van de Bijbellezen met Jan-podcast. We zijn bezig met een serie over een pittig onderwerp, namelijk: geweld in de Bijbel. Als reactie op de laatste aflevering kreeg ik een vrij stevige reactie van iemand. Hij zei dat hij mijn uitleg verschrikkelijk vond, omdat het leek alsof God geweld goedkeurde. ‘Hebben we ooit gelezen dat de mensen die Jezus kruisigden werden gestraft?’

Ik snap zo’n reactie en ik snap hem ook niet. Dit is namelijk precies de reden waarom zoveel mensen nooit de hele Bijbel lezen, maar alleen stukjes die hen aanspreken. Er staan gedeeltes in de Bijbel die ons beeld van God op de kop zetten.

Je kunt bijvoorbeeld wel zeggen dat de mensen die Jezus kruisigden niet werden gestraft, maar dat is slechts een halve waarheid. Jezus bad voor de Romeinse soldaten ‘Vergeef hen, want ze weten niet wat ze doen’. Het was niet hun schuld dat Jezus aan het kruis ging.

Maar hoe zat dit met de farizeeën en de andere Joodse leiders? Jezus voorspelde voor zijn kruisiging dat Jeruzalem zou worden verwoest en dat de mensen over de wereld verspreid zouden worden. Waarom? Omdat ze Hem hadden afgewezen.

Dit is een brutal fact.

Dus keurt God geweld goed? Nee.

Geeft God opdracht tot geweld? Vrijwel nooit. Behalve dan toen Israël Jericho en de rest van Kanaän moest veroveren. En in Gods wetten staat op sommige overtredingen de doodstraf. Daar kun je niet omheen. Bovendien bevatten de profetische boeken veel oordelen voor een hele rits aan volken. Op die oordelen komen we nog wel een keer terug. Het punt is dat we niet te zwart-wit kunnen zijn.

Daarom wil ik in deze aflevering van de podcast graag een aantal vuistregels geven die ons kunnen helpen om te gaan met het geweldsvraagstuk.

1. God is zo groot dat Hij niet op één schilderij past

Ons probleem is dat we God proberen in een hokje te duwen. Voor de één is God een strenge, oordelende Vader, voor de ander is Hij alleen maar liefde en ziet Hij alles door de vingers. Beide zijn niet de waarheid, of tenminste, niet de volledige waarheid.

God is namelijk heilig, rechtvaardig, liefde en barmhartigheid. In een toekomstige aflevering van de podcast zullen we dit wat meer uitwerken, maar heilig en rechtvaardig betekent dat Hij geen zonde kan tolereren, zelfs al zou Hij het willen. Als God zonde zou toestaan, dan zou Hij niet meer heilig zijn. Maar liefde en barmhartigheid betekent dat God wil dat niemand verloren gaat.

Voel je het spanningsveld? Dit is de grote vraag die boven het Oude Testament hangt. Hoe kan een heilige, rechtvaardige God zijn liefde laten zien en zondige mensen vergeven?

Als je in de Bijbel leest, dan ligt soms de nadruk op Gods heilige, rechtvaardige kant en soms op zijn liefdevolle, barmhartige kant. Dit zijn echter twee zijden van dezelfde medaille.

Stel dat de Bijbel een schilderij was van God. Dan zou God niet op één schilderij passen. In plaats daarvan zijn er meer dan duizend schilderijen nodig die samen een mozaïek van God vormen. Juist hierom is het zo belangrijk dat we de hele Bijbel lezen, en niet alleen bepaalde gedeelten.

In de vorige aflevering stonden we stil bij de val van Jericho. God oordeelde deze stad voor eeuwenlange zonden, maar we zagen ook dat Rachab en haar familie werden gered. Zij bekeerden zich namelijk. Ze sloten zich aan bij God. Hier komt dus zowel Gods heilige als zijn liefdevolle kant naar de oppervlakte.

2 God had liever een ander boek geschreven

Afgelopen zondag mocht ik preken in Culemborg en na afloop sprak ik met een aantal mensen die de Bijbel in 1 jaar lezen. Ze waren bezig in Rechters (Richteren) en hadden net gelezen over Jefta die een eed zweert. Hij zwoer dat als God hem de overwinning op zijn vijanden zou schenken dat hij dan het eerste zou offeren wat uit de stadspoorten kwam. Dat bleek zijn dochter te zijn. De dochter trekt zich vervolgens enkele dagen terug en wordt later geofferd.

Dit is natuurlijk een verschrikkelijk verhaal. Waarom staat het in de Bijbel? Omdat God het gedrag van deze militaire leider goedkeurde? Nee, het tegendeel is zelfs waar. De Bijbel bevat veel verhalen van mensen die het verkeerde doen. Jefta is daar een voorbeeld van. God had de overwinning al beloofd. Waarom moest hij nog zo’n domme eed zweren? Dat was nergens voor nodig.

Het is overigens nog maar de vraag of dit meisje echt op het altaar is geofferd. Dat zou namelijk rechtstreeks ingaan tegen Gods wet. Het kan ook zijn dat ze vrijwillig ongetrouwd is gebleven. Ook dat werd in die dagen als een groot offer gezien. Als Jefta’s dochter zich terugtrekt, rouwt ze ook niet om haar dood, maar om het feit dat ze geen kinderen zal krijgen. Dus laten we hopen dat ze inderdaad niet is omgebracht door haar eigen vader.

Nu is mijn vraag aan jou: is God blij met zo’n verhaal in de Bijbel? Ik geloof het namelijk van niet. Ik geloof dat God veel liever een ander boek had geschreven. Hij had veel liever geschreven over een Jefta die vanaf het begin trouw was geweest en die voortdurend zijn wil had gedaan.

Persoonlijk vind ik het Bijbelboek Rechters een verschrikkelijk boek. Hierin wordt beschreven wat er met Israël gebeurde in de periode tussen Jozua en de eerste koningen. Je ziet telkens dat het volk God in de steek laat, dat Hij zijn bescherming terugtrekt, dat Israëls vijanden de overhand krijgen en dat het volk het uitroept tot God. God stuurt dan een militaire leider om hen weer te bevrijden. Vervolgens gaat het een tijdje goed en dan begint het van vooraf aan.

Wij verwachten dat deze leiders zoals Gideon, Jefta en Simson echte mannen van God zijn. God zegent hen toch? Maar dat is niet de les. Deze rechters zijn onvolmaakt. Ze zijn gewelddadig en doen veel verkeerde dingen. Dat God hen toch gebruikt laat zien dat God weinig keus had. Dit was het materiaal waar Hij mee moest werken.

Bovendien moet je niet vergeten dat de Bijbel is samengesteld zo’n 500 jaar voor Christus. Dit was nadat het volk uit de Babylonische ballingschap was teruggekeerd. Ze vroegen zich af waarom God hen in de steek had gelaten. Toen heeft Ezra de oude geschriften bestudeerd.

Er waren veel profeten die hadden voorspeld dat God Israël zou redden en dat het niet in ballingschap zou gaan. Deze profeten hadden het mis gehad en konden dus geen ware profeten zijn. Dus Ezra kwam uit bij Bijbelboeken als Rechters, Samuel, Jesaja, Jeremia en Ezechiël. Deze geschriften beschrijven hoe Israël steeds meer van God verwijderd raakte.

God had veel liever gehad dat deze boekrollen vol zouden staan met verhalen van mensen die zichzelf zouden wegcijferen voor God, die hun naasten lief zouden hebben, die zich aan Gods wet hielden. Dat was de bedoeling geweest. Als Israël een koninkrijk van priesters was geworden, dan zou het nooit uit elkaar zijn gevallen en in ballingschap zijn weggevoerd.

God is echt niet blij met deze moeilijke verhalen, maar Hij censureert de Bijbel ook niet. Stel dat al deze passages waren weggelaten, wat voor kritiek zou God dan krijgen? ‘Hij doet zich beter voor dan Hij is’ of: ‘De Bijbel is vervalst. We weten dat er veel geweld is geweest, maar dat staat helemaal niet in de Bijbel’. De Bijbel is dus ook een eerlijk boek.

3. God schept geen plezier in zijn oordelen

Er zijn mensen die denken dat God sadistisch is en dat hij er plezier in schept om mensen te straffen. Waarom zou de Bijbel anders volstaan met oordeel na oordeel? Ik ga dus nog een aparte aflevering opnemen in de toekomst over Gods oordelen, maar ik wil je erop wijzen dat de meeste oordelen geen vonnis maar een waarschuwing zijn geweest.

Neem de tien plagen van Egypte. Die waren volstrekt onnodig geweest als de farao en zijn volk hun hoofd hadden gebogen voor God. God had al tekenen laten zien voor de plagen. Mozes’ staf die in een slang veranderde en zijn hand die eerst huidvraat kreeg en vervolgens weer genas.

Daarna werd de rivier bloed, en vonden de andere negen plagen plaats. Iedere plaag was een teken dat Jahweh de werkelijke God is. Na iedere plaag had het kunnen stoppen, als Egypte Gods bevel had opgevolgd. Maar de farao was te koppig. Hij wilde niet toegeven.

Vond God het leuk om Egypte zo te straffen? Schepte Hij er later plezier in om Israël te pijnigen? Nee. Dit was allemaal het resultaat van hun eigen zonden. God trok zijn bescherming langzaam terug.

In Ezechiël 18 legt God uit dat Hij het verschrikkelijk vindt als mensen worden gestraft, ook al is het vanwege hun eigen zonden. Hij zegt:

‘Denken jullie dat Ik het toejuich als een slecht mens sterven moet? Nee, Ik wil dat hij tot inkeer komt en in leven blijft.’

Dat is Gods verlangen. Niet dat iemand omkomt vanwege het oordeel, maar dat Hij tot inkeer komt en eeuwig leven krijgt.

Dit brengt me bij de volgende vuistregel.

4. Het is goed dat wij een hekel hebben aan geweldspassages in de Bijbel

Ik weet niet het hoe met jou zit, maar zelfs met alle verklaringen voor het geweld in de Bijbel in mijn achterhoofd, vind ik deze passages nog steeds moeilijk om te lezen. Maar dat is nu juist het punt!

We mogen niet vergeten dat de heilige Geest in ons leeft. Hij vindt het verschrikkelijk dat mensen elkaar zoveel leed aan doen. Is het dan raar dat ons hart pijn doet als we lezen over misbruik, oorlog en geweld? Nee! Dat is juist de enige goede reactie. Het zou niet goed zijn als we gelukkig werden hiervan.

5. Je beeld van God wordt door je achtergrond bepaald.

Dit is het laatste punt dat ik nu wil noemen en ik weet van tevoren al dat ik dit onderwerp nooit genoeg recht zal kunnen doen. Soms als mensen mij mailen dat ze het Oude Testament verschrikkelijk vinden, of zelfs dat ze een hekel hebben aan God vanwege die moeilijke passages, dan vraag ik naar de achtergrond van de vragensteller.

Meestal heeft zo iemand iets heftigs meegemaakt. Bijvoorbeeld misbruik, of een bijzonder strenge vader, of ze zijn teleurgesteld in de kerk. Dit zijn hele pittige dingen en die kun je niet genezen door even een Bijbelvers te citeren, of zelfs maar door een theologische uitleg te geven. Soms helpt theologie niet.

Maar het is wel goed om je ervan bewust te zijn dat je beeld van God wordt beïnvloed door je eigen achtergrond. Ik werd laatst nog gemaild door iemand die God van alles verweet. Dan heeft het voor mij geen zin om uit te leggen dat ze ernaast zit. Ze heeft teveel pijn, verdriet en teleurstelling te verwerken.

Daarom zeg ik ook altijd dat het voor iedereen goed is om de hele Bijbel te lezen, maar er zijn seizoenen in het leven waarin je beter bepaalde gedeelten kunt overslaan.

Misschien weet je wel dat één van mijn cursussen de Bijbel in 2 jaar is. Hierbij lees je vijf dagen per week, twee hoofdstukken per dag. Je krijgt van mij per e-mail of in de app uitleg over de tekst die je gaat lezen.

Er zijn echter teksten bij waarbij ik een leeswaarschuwing geef. Dan waarschuw ik voor wat er gaat komen zodat je zelf de afweging kunt maken om iets wel of niet te lezen.

Samenvatting

Tot zover de vijf vuistregels. Ik vat ze nog één keer samen:

1. God is zo groot dat Hij niet op één schilderij past. Iedere Bijbeltekst laat slechts een stukje van Hem zien.

2. God had liever een ander boek geschreven. Hij censureert niet, maar is ook niet blij met verhalen over geweld.

3. God schept geen plezier in zijn oordelen. Hij heeft veel liever dat mensen tot inkeer komen.

4. Het is goed dat wij geweldspassages moeilijk vinden. De heilige Geest in ons zorgt ervoor dat onze maag omdraait.

5. Je beeld van God wordt bepaald door je achtergrond. Wees je hiervan bewust als je de Bijbel leest.

Tot zover deze aflevering over Bijbels Geweld. Mocht je ook interesse hebben om toch eens de hele Bijbel te lezen en niet alleen bepaalde gedeelten, overweeg dan om je in te schrijven voor de Bijbel in 2 Jaar-cursus. Hierbij lees je dus twee hoofdstukken per dag, vijf dagen in de week. Je kunt alle informatie vinden op bijbellezenmetjan.nl/bijbel2jaar.