Leviticus gaat verder waar Exodus bleef. Toch is dit Bijbelboek misschien wel het saaiste boek van de Bijbel. Zelf heb ik de neiging er zo vlug mogelijk doorheen te gaan. Er zit weinig verhaal in en staat bol van voorschriften, waarvan we de meeste niet meer hoeven na te leven. Toch is Leviticus een uiterst belangrijk boek dat je moet kennen om de rest van de Bijbel goed te kunnen begrijpen.

Exodus eindigde er namelijk mee dat God weliswaar weer te midden van Israël woonde, maar dat niemand Hem kan benaderen. Zelfs Mozes niet. Dus roept God Mozes vanuit de tent. Hij kan de tent niet binnengaan. God geeft Mozes de nodige instructies. Hoofdstuk 1 tot en met 16 zijn bepalingen voor priesters en 17 tot en met 27 zijn heiligingswetten voor iedereen, ofwel: wat moet er wél en wat mag er niet gebeuren binnen het volk van Israël?

Als eerste vertelt God via Mozes aan het volk hoe ze moeten offeren. Feitelijk biedt God twee manieren van offeren aan om Hem te bedanken en drie manieren om vergeving te vragen. Er zijn instructies voor de mensen die een offer willen brengen én instructies voor de priesters die daarbij helpen.

Waarom zijn er eigenlijk dieroffers nodig om vergeving te vragen? Als we teruggaan naar de eerste hoofdstukken uit Genesis, dan zien we dat God een straf oplegt voor zondigen: de dood. Als je zondigt, zul je sterven. Maar God wil vergeving aanbieden en dus biedt Hij de mogelijkheid voor een plaatsvervangend offer. Een dier mag sterven in jouw plaats.

God laat ook aan Mozes zien hoe Aäron en zijn zonen gewijd moeten worden als priesters. Dit is een uitgebreid ritueel vol symboliek. Helaas nemen Aärons zonen het niet zo nauw met de voorschriften. Ze bieden God een verkeerd vuur aan en worden ogenblikkelijk verteerd door het vuur van God. Ja, God wordt in Leviticus weer benaderbaar voor de mens, maar dat mag niet ten koste gaan van Zijn heiligheid.

Heiligheid is een begrip dat moeilijk te bevatten is. Stel je God voor als gekleed in een onberispelijk wit gewaad. De mens neemt zonde mee in de vorm van modder aan zijn voeten en handen. Kan de mens dan dicht bij God komen? Nee. Het bestaat niet dat God wordt besmeurd. De mens moet eerst worden schoongewassen en net zo puur en schoon zijn als God zelf. God kon dus niet anders dan Aärons zonen ombrengen. Zijn heiligheid kán simpelweg niet in het geding komen. Dat is een harde waarheid.

God gaat verder met allerlei wetten die uitleggen hoe Israël om moet gaan met voedsel en ziekten. Er zijn veel theorieën waarom bepaalde dieren wel of niet gegeten mochten worden. In zijn fantastische boek ‘Moderne Wetenschap in de Bijbel’ legt Ben Hobrink bijvoorbeeld uit dat in die tijd varkensvlees niet op een dusdanig hoge temperatuur gebraden kon worden dat het alle schadelijke bacteriën en wormen kon doden. Mensen zouden er dus flink ziek van kunnen worden. En toen in de Middeleeuwen de pest uitbrak, gebeurde dat bijna overal, behalve in de Joodse wijken waar men zich nog aan de voorschriften uit Leviticus hield.

Grote Verzoendag

Het hoogtepunt van Leviticus is echter hoofdstuk 16, waar God het volk opdraagt ieder jaar Grote Verzoendag te vieren. De kans is groot dat niet voor elke zonde van een Israëliet een offer wordt gebracht. Technisch gezien blijven er dus onvergeven zonden over. Om die reden wordt eenmaal per jaar een offer gebracht door de hogepriester (Aäron) ter vergeving van alle zonden. Na zichzelf gereinigd te hebben, offert hij één bok als reinigingsoffer voor het volk en stuurt hij de ander - de zondebok - de woestijn in. De priester belijdt de zonden en plaatst ze symbolisch op de bok die vervolgens de woestijn in loopt. Dit is een prachtig beeld: God wil de zonden van zijn mensen zo ver mogelijk van hen verwijderen.

De laatste elf hoofdstukken van Leviticus worden door sommige bijbelwetenschappers wel de ‘heiligheidscode’ genoemd. Hierin legt God uit aan welke voorschriften de mensen zich nog meer moeten houden. Hier zitten weer allerlei connecties met de verdragen die God met het volk heeft gesloten. Als zij zich houden aan de bepalingen uit het contract en leven zoals God dat wil, dan zal Hij onder hen zijn. Hij brengt hen naar het beloofde land en zal ook daar met hen wonen. Doen ze dit niet en zijn ze ongehoorzaam, dan volgen er straffen. Rampen en plagen, oorlogen en ballingschap vallen het volk dan ten deel.

Leviticus begint met God die Mozes vanuit de tent roept. Maar wat zien we direct aan het begin van het volgende boek, Numeri?

‘Hij (God) sprak tegen hem in de ontmoetingstent.’

Gods plan werkt. Mozes kan namens het volk God ontmoeten op de plek waar Hij verblijft.